«نشست بازخوانی علوم انسانی از دفاع ایرانی» جنگ‌ها را با زایش ملت‌ها نسبتی است و هر آنکه خواسته باشد تا که ملتی را بشناسد، ناچار از توجه به جنگ‌هایشان است. ملت‌ها در جنگ‌ها، آنجاکه خطری بزرگ تهدیدشان کرده است، متذکر وجود جمعی خود می‌شوند و به آزمون کشیده می‌شوند که آیا به واقع شایسته نامی واحد هستند و حقیقتا باهم، و نه در کنار هم، زندگی می‌کنند. به این اعتبار، جنگ همواره خطابی به وجود جمعی یک ملت دارد و خطرش، فرصتی برای ظهور وحدت آنهاست. این چنین ملت‌های بزرگ همواره به استقبال جنگ‌شان رفته‌اند و از مواجهه با آن نهراسیده‌اند. در میان ملت‌ها، ملت ایران در میانه‌ی جنگ‌ها تاریخ خود را نوشته و هویت جمعی خود را رقم زده است. کسی نمی‌تواند تاریخ حوادث جهان را بخواند و نام ایران را نبرد. همین جنگ ۱۲ روزه با اینکه کوتاه بود، اما نشانی از پایداری ایران داشت؛ بنگریم و بپرسیم که کدام کشور و ملتی است که آماده آن باشد تا با بزرگترین قدرت‌های نظامی منطقه و جهان طرف شود و تسلیم نشود؟ این تسلیم نشدن و این ایستادگی، موضوعی برای تفکر است، بیشتر از آنکه مناسب تبلیغ و تفاخر باشد. علوم انسانی در ایران، اگر به وجود جمعی انسان ایرانی می‌اندیشد و بهروزی او را دنبال می‌کند، بیش از پیش باید بر این پدیده چشم دوخته و از آن نه تنها، یکبار دیگر جوهره ملی ایران را به فهم آورد بلکه ببیند چگونه می‌تواند با تکیه بر آن چیزی از شیوه‌ی زیستن ایرانی و فرصتی برای حرکت و تحول آن بجوید. ما در ایران هرچند ایستادگی را تمرین کرده‌ایم اما هنوز در فاصله‌ای با این ایستادگی، نتوانسته‌ایم زندگی و پیشرفت شایسته‌ی خویش را پیدا کنیم. پرسش مهم این است که آیا در پس این جنگ، امکانی برای تفکر به شیوه‌ای از تحول در زندگی برای ما باز شده است؟ آیا این جنگ که هنوز در میانه آنیم، فرصتی و انگیزه‌ای برای حرکتی تازه در ما ایجاد کرده است؟ اینها و پرسش‌هایی از این دست، نه تنها برای ایران ضروری است، بلکه فرصتی بی‌نظیر برای حیات علوم انسانی ایرانی گشوده است. این نشست این مسئله اساسی را مدنظر خواهد داشت و تلاش خواهد کرد تا آن را از منظر اساتید برجسته کشورمان به بحث بگذارد. زمان نشست: سه‌شنبه دوم دی ماه ۱۴۰۴؛ از ساعت ۱۵-۱۷ مکان نشست: پژوهشگاه علوم انسانی، طبقه دوم، سالن ادب

نشست «انضمامیت قانون اساسی در رویکردی سازوکار محور» نظم زندگیِ مبتنی بر قانون اساسی سخن از مواجهه انسان با جهانِ خود از رهگذر وضعی تثبیت‌شده است. انسان هنگامیکه قانون اساسی را بر زندگی خود پذیرا می‌شود گویی حدّی از هستی خود را به دست آورده و متعین ساخته است که با قانون اساسی آن را ابراز کرده و درصدد نگاهداشت‌اش بر می‌آید. قانون اساسی، حدّ هستی جمعی انسان را حکایت می‌کند. قوانین اساسی اگر هستی جمعی انسان‌ها را در موقعیت تثبیتِ جهان دلالت می‌کنند، نمی‌توان آن‌ها را بسان متونی بی‌جان تصور کرد که آماده‌ی هرگونه مواجهه‌ای از ناحیه اهالی قدرت باشند. قوانین اساسی نیز همچون موجودی زنده پا به زندگی گذاشته، نفس کشیده، تغییر کرده و می‌میرند. این اندام‌واره‌ی زنده چگونه می‌تواند از زندگی استقبال کرده و همچون فضایی که نفس کشیدن یک جمعیت سیاسی با آن معنا می‌یابد خود را در صحنه زندگی حاضر کند؟ اصلاح قانون اساسی سخن از نسبت قانون اساسی همچون موجودی زنده (و چه‌بسا مرده) با جهان و صحنه زندگی واقعی انسانی است. اینکه یک قانون اساسی چگونه امکان اصلاح را در خود مهیا می‌کند نشانگر این مهم است که قانون اساسی چگونه می‌تواند در تغییرات زندگی انسانی واقعی حضور بیابد. قانون اساسی در چه شرایط و موقعیتی امکان اصلاح‌پذیری دارد؟ آیا اصلاح‌پذیری قانون اساسی برآمده از موقعیتِ تولد این متن است یا ناشی از قواعدی طراحی شده است که در ذات خود بی‌توجه به موقعیت تاسیس، درون متن تعبیه می‌شوند؟ این پرسشی است که بنا داریم به بهانه انتشار کتاب «اصلاح اساس: ساختن، نقض کردن و تغییر دادن قانون اساسی اثر ریچارد آلبرت» مورد پی‌گیری علمی و محل گفت‌وگو قرار بدهیم. بدین رو، نشست «انضمامیت قانون اساسی در رویکردی سازوکار محور» با حضور دکتر سید ناصر سلطانی، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، دکتر مهدی هداوند، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی و نوید شیدایی، مترجم کتاب اصلاح اساس توسط گروه فقه و حقوق شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با همکاری موسسه حقوق و سیاست نبراس در روز یکشنبه ۳۰ آذرماه ساعت ۹:۳۰ صبح در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می‌شود.

رابطه میان «قانون» و «قدرت» همواره یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث در فلسفه حقوق و اندیشه سیاسی بوده است. آیا قانون صرفاً ابزاری برای مهار و تحدید قدرت است، یا خود محصول و برساخته‌ای از روابط قدرت؟ در این نشست تخصصی، دکتر محمدحسین زارعی و دکتر اباصالح تقی‌زاده طبری، فراتر از کلیشه‌های رایج، به واکاوی رابطه میان این دو مفهوم می‌پردازند و از گذارِ نگاهِ سنتیِ «تحدید قدرت توسط قانون» به نظریه‌های جدیدترِ «برساخت متقابل» سخن خواهند گفت. این گفتگو فرصتی است برای بازاندیشی در مبانی حقوق عمومی و فهم عمیق‌تر سازوکارهای حکمرانی.

گروه مدیریت و سیاستگذاری شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در همکاری با فصلنامه برآیند برگزار می‌کند:‌ حلقۀ متن‌خوانی کتاب نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی اثر داگلاس نورث‌

نشست نقد و بررسی کتاب «روش‌شناسی علم کلام» نوشته دکتر رضا برنجکار، رئیس پژوهشگاه قرآن و حدیث، در تاریخ ۱۵ مهر ۱۴۰۴ به صورت حضوری و آنلاین توسط شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد و بر محور حجیت اخبار آحاد در عقاید اسلامی تمرکز داشت. دکتر برنجکار در ارائه خود، کتاب را به عنوان منبعی پایه‌ای برای استنباط معارف دینی از قرآن، سنت و عقل معرفی کرد و تأکید نمود که اعتقاد عملی قلبی است که با کل‌نگری به منابع دینی، بدون وابستگی مطلق به خبر واحد، به یقین معرفتی منجر می‌شود و کلام را به ابزاری تمدن‌ساز تبدیل می‌کند. دکتر رستمی کیا به عنوان ناقد اول، بر حفظ هویت مستقل کلام از اصول فقه، تقسیم استراتژی‌های کلام به تهاجمی، رقابتی، محافظه‌کارانه و تدافعی، و لزوم افزودن بخش رصد محیطی برای مواجهه با شبهات نوین اصرار ورزید و تأثیر فلسفه یونانی را منفی ارزیابی کرد. حجت‌الاسلام حسن طارمی راد، ناقد دوم، خبر واحد سنتی را در عقاید فاقد حجیت دانست و بر تفاوت عقلانیت کلامی و فقهی، و لزوم قرائن مجموعه‌ای مانند نقادی رجالی و درایه‌ای برای وثوق تأکید کرد. در پاسخ، دکتر برنجکار رویکرد توصیفی کتاب را دفاع کرد و بر استقلال کلام با اصول مشترک، و نقش تمدنی آن در هدایت جامعه پافشاری نمود. این رویداد با قدردانی از شرکت‌کنندگان پایان یافت و بر ضرورت گفتگوهای علمی در کلام اسلامی برای پاسخ به چالش‌های معاصر تأکید کرد.