گزارش نشست علمی «تهران ۴۳، هفتاد و پنجمین سالروز برگزاری کنفرانس تهران»

به مناسبت هفتاد و پنجمین سالروز برگزاری کنفرانس تهران، از سوی پژوهشکده علوم تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در هفتم آذر ماه 1397 نشست «تهران 43» در سالن اندیشه برگزار شد. در این نشست فرزانه ابراهیم‌زاده پژوهشگر تاریخ اجتماعی، دکتر الهام ملک‌زاده و دکتر صفورا برومند اعضای هیأت علمی گروه تاریخ فرهنگی پژوهشکده علوم تاریخی به بررسی علل و نتایج برگزاری کنفرانس تهران پرداختند. اهمیت کنفرانس تهران از آن جهت بود که طی روزهای 6 تا 9 آذر 1322 ش (28 نوامبر تا 1 دسامبر 1943 م) سران دولت‌های متفق درگیر جنگ جهانی دوم، وینستون چرچیل، فرانکلین روزولت و ژوزف استالین در این روزها در تهران اقامت داشتند و به بررسی راه‌کارها برای مقابله نهایی با آدولف هیتلر و نیروهای متحد پرداختند. هم‌چنین، دستاوردهای این کنفرانس، زمینه شکست نهایی هیتلر را فراهم کرد. با توجه به اهمیت کنفرانس تهران و توجه به این که تاکنون تنها به جنبه سیاسی این رخداد توجه شده است، این نشست علمی با ارائه توضیحاتی درخصوص ضرورت بررسی رخدادهای مرتبط با کنفرانس تهران از بُعد اجتماعی و فرهنگی از سوی دکتر الهام ملک‌زاده آغاز  شد و به تفصیل در خصوص شرایط جهان و صف آرایی های دول محور و متفق همزمان با شرایطی که برگزاری کنفرانس در تهران انجامید، سخنرانی کرد. در ادامه فرزانه ابراهیم‌زاده با بیان پیشینه تحقیقات خود درخصوص پیامدهای اجتماعی کنفرانس تهران، با ارائه تصاویری به بررسی شرایط ایران و به ویژه تهران در زمان برگزاری این کنفرانس پرداخت.

بخش دیگری از صحبت‌های وی به اختلاف نظر درخصوص محل برگزاری کنفرانس و نتیجه تحقیقاتش مبنی بر این که کنفرانس در محل سفارت روسیه برگزار شده است،‌ اختصاص داشت. صحبت‌های دکتر صفورا برومند بر بیان نقشه ترور سران دولت‌های متفق مستقر در تهران توسط نیروهای آلمانی مقیم این شهر که به عملیات «پرش بلند» مشهور بود،‌ اختصاص یافت. وی با تکیه بر مستندات و گزارش‌های موجود ضمن بیان زمینه‌های انجام این عملیات به نقش گئورگ وارطانیان و خاطراتش پرداختند که حضور او در خنثی کردن عملیات پرش بلند به دستمایه تولید فیلم سینمایی «تهران 43» در سال 1979 منجر شده است. ادامه جلسه به نمایش بخش‌هایی از فیلم‌های مستند مرتبط با کنفرانس تهران و بخش‌هایی از فیلم تهران 43 که فضای تهران در دوران برگزاری کنفرانس را مجسم می‌کند، اختصاص یافت و دکتر برومند درخصوص این موارد توضیحاتی را ارائه کرد. جلسه پس از 5 ساعت با پرسش و پاسخ و جمع‌بندی مطالب از سوی دکتر ملک‌زاده به پایان رسید.