گزارش پیش‌نشست «فلسفه ورزی با کودکان، مسیر خلاق اندیشیدن» (دانشگاه تهران)
دومین پیش‌نشست، دومین همایش ملی فلسفه برای کودکان و نوجوانان با عنوان «فلسفه ورزی با کودکان، مسیر خلاق اندیشیدن» با حضور افضل السادات حسینی استاد دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، دکتر مرضیه عالی استادیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی سعید ناجی گروه فلسفه علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و سیدنورالدین محمودی عضو پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران برگزار شد.
فلسفه‌ورزی نوعی زیستن با پرسش است
عضو هیئت علمی گروه فبک پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سخنانش را این‌چنین آغاز کرد: فلسفه‌ورزی نوعی زیستن با پرسش است. پرسش‌گری و تردید، آغاز خلاقیت است. خلاقیت از آنجایی شروع می‌شود که ما به طرق معمول فکر نمی‌کنیم. ما در برنامه فبک کودکان را گرد هم می‌آوریم و برایشان محرکی جهت شگفتی و کنجکاوی فراهم می‌کنیم. این محرک‌ها معمولا قصه‌ها هستند. بعد از داستان، از انها می‌خواهیم بگویند که چه پرسش‌هایی برایشان ایجاد شده. در این فرایند معنایابی صورت می‌گیرد. فبک تلاشی ست برای اینکه قدرت اندیشیدن را به سرچشمه آن که کودکان‌اند برگردانیم.
از سؤال‌های کوچک تا ایده‌های بزرگ
در ادامه دکتر حسینی، استاد دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، پیرامون «از سؤال‌های کوچک تا ایده‌های بزرگ؛ خلاقیت در مسیر فلسفه‌ورزی کودکان» نکات ارزشمندی را ارائه کردند. خانم دکتر حسینی، با بیش از سه دهه فعالیت در آموزش تفکر خلاق به کودکان، مروری بر تجربیات زیسته‌شان داشت: فلسفه برای کودکان قدم بسیار مهم در جریان تربیت است، چرا که فرصتی برای زایش و نوآوری و خلاقیت فراهم می‌آورد. فبک از پرسش‌گری آغاز می‌شود.
وقتی سردبیر مجله‌ای بودم، همیشه تلاش می‌کردم بخشی از مجله به داستان‌هایی در جهت پرورش تفکر خلاق کودکان اختصاص پیدا کند. پرسش‌گری بر اساس برانگیختن همه حواس هدف اصلی این داستان‌هاست. بعد از شنیدن چنین داستان‌هایی، کودک دیگر از تجربیاتش عبور نمی‌کند، بلکه در آنها تفکر می‌کند.
تحریک اندیشه کودکان راه‌های بسیاری دارد. یکی از راه‌ها این است که از کودک می‌خواهیم با وسایل روزمره، اسباب‌بازی بسازد. دیگر اینکه به آنها می‌گوییم خواب‌هایشان را نقاشی کنند، یا لباس‌هایی با تم میوه‌ها بکشند.
در ادامه وی تصاویری که از مدارسی در فنلاند، سوئد و... گرفته‌بودند، نشان دادند و توضیحات مفیدی به دنباله آن ارائه کردند. در انتها دکتر حسینی راجع به مدلی که در زمینه رشد خلاقیت طراحی کرده‌بودند، صحبت کردند.
پرورش تفکر خلاق، رسالت فراموش‌شده نظام‌های آموزشی
دکتر مرضیه عالی، استاد دانشکده روانشناسی تهران، سخنرانی‌شان پیرامون «پرورش تفکر خلاق، رسالت فراموش‌شده نظام‌های آموزشی» را این‌گونه صورت‌بندی کرد: خلاقیت از منظر روانشناختی قابلیت پرداخت بیشتری دارد. همچنین خلاقیت علاوه‌بر بعد روانشناختی، دارای زیرساخت اجتماعی است. در این راستا، یکی از مواردی که نظام آموزشی ما باید بپذیرد، این است که خلاقیت هزینه دارد، مثلا خلاقیت ممکن است در ایدئولوژی غالب نگنجد!
در ادامه وی نکاتی را پیرامون ضعف‌های سیستم آموزش پرورش ایران از جمله سیستم ارزشیابی و جذب معلم متذکر شده و پیشنهادات و توصیه‌هایی را ارائه کرد.
چالش‌های پیش‌روی فبک
دکتر سعید ناجی، دبیر علمی همایش بر اهمیت فبک در آموزش و پرورش اشاره کرد: نقطه اصلی توسعه کشور، آموزش است. منتها متأسفانه در ایران سیستم آموزشی فاجعه‌آمیز است. برای مثال در تکالیفی که به دانش‌آموزان داده می‌شود، "معنا" کاملا غایب است. آنها تکالیفی انجام می‌دهند که معنا و ارزشی برای خودشان ندارد و به قول داستایوسکی از این شکنجه، شکنجه ای بدتر در زندان‌های سیبیری نبود . آب در هاون کوبیدن و انجامی کاری که معنایش را نمیدانی از همه سخت تر است. در ادامه وی به پرسش‌های حضار پاسخ داد.
دکتر ناجی در ادامه به چالش‌هایی که پیش‌روی فبک وجود دارد، اشاره کرد و گفت: در حوزه تعلیم و تربیت در تقابل با فبک متاسفانه تعارض منافع وجود دارد. تعارض منافعی که فیلسوف شهیر علم، تامس کوهن، در کتاب ساختار انقلاب‌های علمی می‌گوید. بعضی اساتید قدیمی سنتی که طرفدار پارادایم قدیمی اند در مقابل پارادایم جدید با چنگ و دندان و حتی بدون منطق مقاومت می‌کنند. در برابر فبک هم چنین مقاومتی وجود دارد و اساتید قدیمی در مقابل پارادایم جدید فبک به انحای مختلف کارشکنی می‌کنند. این در علم تجربی هم وجود دارد در فیزیک هم فیزیک‌دانان سنتی تا ده سال انیشتین را به‌عنوان دانشمند به رسمیت نشناختند و قبولش نکردند. چرا که نگران جایگاه‌های شغلی مقام و سیطره علمی خود بودند.
ناجی افزود: برخی از ایرادها و مقاومت‌ها در مقابل ایده تسهیل‌گری است. آنها می‌گویند تسهیل‌گری فبک، مبنای نظری ندارد. اگر کتاب‌های این حوزه را ببینیم متوجه می‌شویم این ایده به‌خوبی پرداخته شده است. حتی هوش مصنوعی همچون چت جی پی تی هم با جستجو در کتاب‌های فبک، مبنای نظری تسهیل‌گری در فبک را متوجه شده و آنرا بخوبی تبیین می‌کند.
ایرادها بنی اسرائیلی از این قبیل زیاد است و این البته از نظر فیلسوف شهیر علم، تامس کوهن، طبیعی و شبیه دفاع از موقعیت و جایگاه است. بنابراین شما دانشجویان عزیز با مطالعه، کتاب‌های درست را از نادرست تشخیص خواهید داد همچنین می‌توانید تهمت‌های بی‌پایه در این زمینه را تشخیص دهید.
در بخش پایانی نشست جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد.
تنظیم: شکیبا اورعی کریمی
همچنین خبرگزاری مهر نیز این نشست را پوشش داده است.
ایتا
نظر شما :