نشست «روابط بین نسل‌ها در زیست‌جهان دیجیتال» برگزار شد
دکتر رهبری: نسل زد (Z) دنبال قدرت نیست، بلکه دنبال زندگی است
سومین پیش‌نشست همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران» برگزار شد
سومین نشست از سلسله نشست‌های همایش ملی «فرهنگ، رسانه و تحولات نسلی در ایران: روندها، چالش‌ها، راهکارها»، 21 شهریورماه 402 به میزبانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، برگزار شد. در این نشست دکتر محمد رهبری و دکتر منصور ساعی به سخنرانی پرداختند.
دکتر ساعی در مقدمه سخنان خود گفت: مطالعات نسلی در ایران تا قبل از دهه 1360 وجود نداشته است البته کارهای دکتر تهرانیان و دکتر اسدی مرتبط بوده ولی عیناً به موضوع نپرداخته بود. اوج مطالعات نسلی در دوره اصلاحات و در گروه مناسبات نسلی و جوانان جهاد دانشگاهی انجام شد. ساعی، تحولات در نظام ارزش را هم پیونددهنده و هم شکاف‌آفرین خواند و توضیح داد: این تحولات زمانی شکاف‌آفرین هستند. که تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به‌سرعت رخ دهند و در این شرایط تحولات نظام ارزشی به شکاف نسلی منجر می‌شود. با توجه به تحولات سریع رخداده در ایران، شکاف نسلی هم اتفاق افتاده و شاهد تحول در نظام ارزشی نسل‌ها هم هستیم. براساس سخنرانی ساعی با مرور نظریه‌های مارگارت‌مید و مانهایم می‌توان گفت که مواجهه با مصرف فناوری‌های نوین، موجب ظهور نسل‌های جدید می‌شود. او باز جامعه‌پذیری را نیاز ضروری برای کنار آمدن نسل‌های قدیم با تحولات ارزشی نسل‌های جدید نامید.
در مطالعات نسلی رویکرد ارتباطی ضعیف است
این عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات توضیح داد: در غرب پس از جنگ جهانی دوم دسته‌بندی نسل‌ها عبارت است از نسل جنگ، نسل خاموش یا سازگار، نسل بیبی بومبرز یا آرمان‌گرا، نسل ایکس، نسل وای، نسل زد، نسل آلفا و نسل سی. طبق نظر او، تحولات مختلفی که در ایران رخ داده از وقوع انقلاب 57 تا توسعه شهرنشینی، تا جوانی جمعیت و ظهور و توسعه اینترنت، ایران را مستعد تولید و توسعه فاصله و شکاف‌های اجتماعی نسلی کرده است. به‌نظر دکتر ساعی در مطالعات نسلی رویکرد ارتباطی ضعیف است و توجه چندانی به نقش رسانه‌ها و روابط انسانی در وقوع شکاف نسلی نمی‌شود. او براساس مطالعات خود گفت که اختلال ارتباطی موجب شکاف نسل‌ها شده است. یعنی دو نسل امکان ارتباط و گفت‌وگو ندارند.
او براساس پژوهش‌های خویش و اینکه چرا نسل جدید، نسل قبل را نمی‌پذیرد؟ به دلایل زیر اشاره کرد: 1- ارزش‌های ثابت جای خود را به ارزش‌های مدام عوض شونده (جایگشتی فرهنگی) داده 2- اصول‌گرایی و غایت‌گرایی به لذت‌گرایی و منفعت‌گرایی تبدیل شده 3- تنوع کم منابع دریافت اطلاعات جای خود را به فضای متکثر منابع دریافت اطلاعات داده 4- ابراز هویت با پارادایم‌های خشونت‌طلب با ابزار هویت غیر خشونت‌طلبانه جایگزین شده است. او در پایان به زیست جهان متمایز نسل‌ها نیز اشاره کرد که نسل جدید ناشی از تحولات تکنولوژیکی به تکینگی رسیده است. این نسل به دلیل چند منبعی بودن و تجربه چندصدایی، خلاق‌تر هم شده و عاملیت انسانی دارد. لذا کهن الگو‌های آموزش و سیاست‌گذاری برای این نسل مفید نیست. نسل جدید هویت خود را با «رابطه» تعریف می‌کند زیرا شبکه و اتصال و دوستی مبنای رفتاری اوست.
نسل زد (Z) دنبال قدرت نیست، بلکه دنبال زندگی کردن است
در ادامه دکتر محمد رهبری سخنانش را آغاز کرد و گفت: صحبت از شکاف نسلی مبتنی بر داده‌ها و تجارب نسلی صورت می‌گیرد. با وجود اینکه شبکه‌های اجتماعی بر خلقیات و ویژگی‌های باوری فرهنگ افراد اثر می‌گذارند ولی پژوهشگران نسل‌های قبل معتقدند این رسانه‌ها فقط ویژگی بازتابی و انعکاسی دارند.
به نظر او متولدین دهه‌های 1370 و 1380 تفاوت‌های چشمگیری با متولدین دهه 1350 و قبل دارند. از ویژگی‌های آنها عبور از فراروایت‌ها و ایدئولوژی هاست. این نسل، خرده روایت‌ها را می‌پذیرد و ضمن این که خودش متکثر است، تکثر را هم به رسمیت می‌شناسد. اینها دین شخصی‌سازی شده دارند چون از یک ایده کلی پیروی نمی‌کنند. نسل جدید خیلی از باورهایش را کاستومایز می‌کند و آنهایی را انتخاب می‌کند که با منافع و ارزش‌هایش متناسب‌تر است.
این نسل دنبال قدرت نیست بلکه دنبال زندگی کردن است. لذا کنش سیاسی او برای به قدرت رسیدن نیست بلکه برای داشتن زندگی راحت است. منشاء اغلب این تفاوت‌ها، اثرپذیری از شبکه‌های اجتماعی است که اکنون به یکی از منابع جامعه‌پذیری این نسل تبدیل شده است.
دکتر رهبری سپس با تمرکز بر نسل زد (Z) ایرانی به سخنرانی درباره ارتباط نسل‌ها در فضای توئیتر پرداخت. و مصرف رسانه‌ای این نسل و تفاوتش با نسل‌های قبل را مورد بحث قرار داد. افراد 26-11 ساله موضوع بحث این سخنران بودند. او براساس پژوهش‌هایش توضیح داد: تفریح و وقت‌گذرانی دلیل اصلی حضور در شبکه‌های اجتماعی این نسل است، در حالی‌که 61% نسل ایکس می‌گویند که برای برقراری ارتباط با خانواده از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و تفریح عامل دوم مصرف این شبکه‌ها برای نسل ایکس است.
رهبری با استناد به گزارش امسال مؤسسه آکسفورد درباره مصرف رسانه‌ای که مبتنی بر نظرسنجی که در 56 کشور دنیا بوده (که ایران جزء شان نیست اما دکتر رهبری توضیح می‌دهد که در ایران هم این داده‌ها صادقند) می‌گوید که افراد 24-18 سال کاهش در مصرف فیسبوک، و افزایش در مصرف تیک‌تاک، تلگرام و اینستاگرام و تغییر کم در میزان مصرف توئیتر داشته‌اند. بنا به گفته او در یک دهه اخیر مصرف تیک‌تاک و اینستاگرام خیلی افزایش داشته است.
نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهند که در 61% افراد جوان انگلستان و 36% از جوانان در آلمان از رسانه‌های جریان اصلی استفاده می‌کنند. و منبع خبر آنها رسانه‌های اجتماعی است. نسل‌های جدید برای اینکه در جریان اخبار قرار بگیرند، کمتر تمایل به خواندن و بیشتر تمایل به دیدن و شنیدن دارد. تعداد 19% این نسل تمایل به شنیدن برای کسب خبر دارند ولی افراد بالای 35 سال، 4 تا 5 درصد در این گروه هستند.
دکتر رهبری تصریح کرد: نسل جدید از طریق پادکست‌های هفتگی کسب خبر می‌کنند و نسل قبل اصلاً به پادکست‌ها بی‌توجه است. برای نسل z یوتیوب یک رسانه اجتماعی اصلی است و بعد اینستاگرام و توئیتر منبع خبر اصلی این افراد هستند. نسل z در توئیتر 21% و بیش از نسل قبل تولید ویدئو می‌کند و از گیفت استفاده می‌کند. برای نسل جدید کلمه مهم نیست بلکه تصویر اهمیت دارد.
او در خصوص پادکست گفت: 56% از جوانان جهان 24-18 سال پادکست گوش می‌دهند. به نظر دکتر رهبری در ایران هم آمار باید نزدیک باشد. وی تأکید کرد: این ترند جدیدی است و مردان و افراد با تحصیلات بیشتر و ثروت زیادتر، پادکست بیشتری هم می‌شنوند.
چرا نسل z به توئیتر می‌آید؟
او با تمرکز بر توئیتر گفت: در سال 2021 نیمی یا 50% از توئیت‌ها توسط این سن انجام شده است. وی این سؤال را طرح کرد که چرا نسل z به توئیتر می‌آید؟ و پاسخ داد: برای آگاه شدن از اتفاقات در حال وقوع درباره گروه مورد علاقه یا دوست‌شان یا فرهنگ و سیاست و... . حضور در توئیتر برایشان سوژه‌ای برای فعالیت مدنی نیست بلکه برای شوخی، رشد و یادگیری است. آنها برای خواندن روایت‌های شخصی افراد به توئیتر می‌آیند. او توضیح داد که صراحت بیشتر و دوری از مخفی‌کاری ویژگی توئیتر است.
فقط نسل خودشان متوجه شوخی و خنده‌دار بودن موضوع می‌شوند
او در توضیح ویژگی‌های نسل زد گفت: این نسل تغییرخواه هم هست و منتظر حل مشکلات نیست. خواهان تغییر فوری است! و نمادها و ارزش‌های نسل پیش را تغییر داده یا نمی‌پذیرد. 77% کاربران توئیتر، سلبریتی‌ها را از میان خود انتخاب می‌کنند و خیلی از اینها تفاوت بارزی با دیگران ندارند. این نسل شوخی‌های خاص خود را دارند. با اصطلاح «اگر می‌دانی، می‌دانی» شوخی منحصر به فرد دارند و فقط نسل خودشان متوجه شوخی و خنده‌داری موضوع می‌شوند.
درباره ایران
دکتر رهبری ادامه داد: درباره ایران پژوهش‌های مستقل کمی داریم. در خرداد 1401 آمار نشان می‌دهد که در قیاس با افراد بالای 50 سال، اختلاف زیادی بین نسل z ایرانی هست. حدود 8% این افراد از توئیتر استفاده می‌کنند. در حالی‌که به‌طور میانگین 3% مردم در توئیتر هستند. او گفت: در مطالعات خودش روی توئیتر، اولین بروز نسلz در توئیتر 70 تا 80 درصد با «کی‌پاپ» بوده است. در آن دوره ترند شدن EXO # پدیده جالبی بود. تعداد ریتوئیت‌های غیرنرمال زیاد بود که نوعی از رفتار هماهنگ را نشان می‌داد. این سخنران، کی‌پاپ را نمود نسل Z در توئیتر می‌داند. او گفت که تا امروز رفتار این گروه‌ها را دنبال کرده و متوجه شده است که این گروه در رویداد‌های سیاسی هم گروه‌های خاص خود را دارند و معمولاً گروه آنها منفک و بدون یال هستند.
اولین بروز سیاسی نسل زد
اولین بروز سیاسی این گروه در توئیتر مربوط به مهسا امینی و گشت ارشاد در سال 1401 است. با وجودی‌که اجتماع (کامیونیتی) خود را داشته‌اند و با سایر گروه‌های توئیتر به‌ویژه با روزمره‌نویسان ارتباط برقرار کرده‌اند،. بعداً در کمپین تحریم دیجی‌کالا نیز فعال شدند. الان هم دوباره به فضای جدای خودشان برگشته‌اند.
سخنان رکیک!
این سخنران با توضیح نکات زیر به سخنرانی خود پایان داد: زیر 10% توئیت‌های این نسل حاوی سخنان رکیک است. نگاه انتقادی به نوع کنش‌گری نسل‌های قبل دارند. غالب توئیت‌هایشان سرگرمی است و رویکرد یادگیرنده هم نسبت به گذشته دارند. او معتقد است که نسل Z باوجود رادیکالیسم که در فرم و محتوا دارند، از منظر فرهنگی خیلی روادار هستند اما رواداری سیاسی کمتری دارند./پایان
نظر شما :