اشتیاق فراوان به تحقیق و یادگیری

معصومه نعمتی قزوینی

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

از شمار دو چشم یک تن کم                       وز شمار خرد هزاران بیش

در هفتمین روز از خرداد ماه 1401 بود که خبر اندوه‌بار درگذشت یکی از نخبگان فرهنگ و ادب ایران عزیز، دکتر سیدحمید طبیبیان، استاد بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای کتاب «فرهنگ لاروس (عربی فارسی)»، منتشر شد. با این خبر تلخ، دل همه دوستداران علم و ادب به‌ویژه خانواده بزرگ و فرهیخته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به‌شدت به‌درد آمد.

در این فرصت کوتاه می‌خواهم درباره استاد چند سطری را بنویسم، اما می‌دانم که حقیقتاً نوشتن درباره بزرگان دشوار است به‌ویژه اگر قرار باشد، درباره استاد طبیبیان بنویسم؛ آن هم برای من که تنها مدت کم اما بسیار پربار و پر برکت توفیق همکاری و شاگردی ایشان را داشتم. خیلی خوب به یاد دارم که از بدو استخدام در پژوهشگاه میزکارم را در کنار میز استاد قرار داده بودند و خیلی بهتر به یاد دارم که در اولین برخورد با چه مهربانی و تواضعی از جا برخاست و با لهجه شیرین دزفولی ورودم را خوش‌آمد گفت. این اولین درس استاد برای من بود که در آغاز راهی طولانی بودم. از آن روز استاد برای من و همکارانی که همزمان با من در آن اتاق مستقر شده بودیم، به معلمی مهربان و دلسوز مبدل شد که هر روز بیشتر از او و تجربیات ارزشمندش می‌آموختیم. حافظه بسیار قوی استاد که ابیات بی‌شماری از فارسی و عربی را در ذهن خود جا داده بود و گهگاه با شور و حرارتی وصف‌نشدنی برایمان قرائت می‌کرد. تسلط همزمان بر زبان و ادبیات فارسی و عربی که در کمتر کسی دیده‌ام، تبحر در ادبیات قدیم و معاصر فارسی و عربی، تسلط و خلاقیت در دانش بلاغت، حافظ‌شناسی منحصر به‌فرد استاد و اشتیاق فراوان به تحقیق و یادگیری از جمله ویژگی‌هایی است که از او به یاد دارم.

استاد طبیبیان از جهت اخلاقی به‌اذعان همه همکارانی که با او آشنا بوده‌اند، انسانی مهربان، باوقار، خوش‌رو، فروتن، خوش لهجه و آراسته بود. مقام برجسته علمی وی حاصل سال‌ها شاگردی در محضر استادان بزرگی همچون عبدالحمید بدیع‌الزمانی، سیدجعفر شهیدی، سید جعفر سجادی و بیش از چهل سال پژوهش و تحقیق است که ثمره آن تقدیم انبوهی از آثار ارزشمند و ماندگار به فرهنگ و ادب کشور است:
1.    ترجمه و تعلیق المظاهر الالهیة
2.    ترجمه و تعلیق نقد النقود فى معرفه الوجود
3.    ترجمه نخبه الدهر فى عجائب البرّ و البحر
4.    فاطمه الزهراء در پرتو خورشید محمدى
5.    ترجمه فرهنگ عربی ـ فارسی لاروس (برنده جایزه کتاب سال)
6.    ترجمۀ کتاب المعجم العربی الحدیث
7.    ترجمه و تعلیق اخبار حلاج از ماسینیون و کراوس
8.    ترجمه و تعلیق رسالۀ نقدالنقود فی معرفةالوجود تصنیف سیدحیدر آملی
9.    عراقی‌نامه تحقیق در دیوان فخرالدین عراقی
10.    زندگی‌نامه و آثار شیخ طوسی
11.    فرهنگ فرزان فارسی ـ عربی
12.    ترجمه شرح ابن عقیل
13.    برابرهای علوم بلاغی در فارسی و عربی
14.    برابرهای دستوری در عربی و فارسی
15.    گزیده متون نظم از مجانی الحدیثه
16.    گزیده متون نثر از مجانی الحدیثه
17.    المعجم المفهرس لألفاظ الأحادیث عن الکتب الأربعه (با همکاری)
18.    المعجم المفهرس لألفاظ الأحادیث و الأقاویل عن الکتب العرفانیه الفارسیة (با همکاری)
19.    ترجمه کتاب منش پیامبر؛ وحی، قرآن و نبوت
20.    ترجمه کتاب علی(ع) پیشوای روشنگر
21.    ترجمه مقامات بدیع‌الزمان همدانی
22.    ترجمه کتاب واژه های فارسی عربی شده
23.    آیین درست در دانش بلاغت و عروض
24.    تصحیح، توضیح و ترجمه فرهنگ منتهی الأرب فی لغه العرب

بی‌شک درگذشت این استاد فرهیخته ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای فرهنگ و ادب کشور است. از خدا منان برای آن مرحوم علو درجات و برای خانواده محترم ایشان و جامعه علمی کشور صبر و اجر مسألت دارم.
 روحش شاد و یادش جاودان