مسیری برای کاربردی‌سازی علوم انسانی

بر اساس بند د ماده 12 آئین‌نامه استخدامی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه و با توجه به ابلاغ «شیوه‌نامه فرصت مطالعاتی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی در جامعه و صنعت» از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، براساس توافق صورت‌گرفته میان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، دکتر احمد شاکری، از اعضای هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه، فرصت مطالعاتی خود را طبق رئوس برنامه ارائه شده به اتمام رساند.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، فعالیت‌های متعددی در راستای تلاش برای گسترش تعاملات میان پژوهشگاه و وزارت علوم، در قالب تفاهم‌نامه موجود میان طرفین و به‌منظور شکل‌گیری همکاری‌های پایدار علمی و پژوهشی صورت پذیرفت. برگزاری نشست‌های مشترک میان دو مجموعه با حضور برخی از اعضای هیأت علمی در قالب سخنرانی و هم‌فکری، سخنرانی در چندین نشست و کارگاه و سمپوزیوم و ...، شناسایی، مشاوره و ارائه راهکار در حوزه‌های مرتبط با رئوس فعالیت‌های سازمانی فرهنگستان هنر به‌عنوان واحد عملیاتی؛ کمک به انتقال و ترویج یافته‌های علمی و تخصصی دو مجموعه و همچنین پیگیری فعالیت‌های علمی در این ایام به انجام رسید.

در ادامه گزارشی از فعالیت‌ها بر اساس توافق میان ناظران علمی و اجرایی تفاهم‌نامه منعقدشده و تجربه سپری‌شده ارائه می‌شود:
1.     ضرورت حضور متخصصان علوم انسانی در جامعه و صنعت
در جلسات متعددی که به همت دفتر ارتباط با صنعت و جامعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌ویژه در جلسه «الگوها و راهکارهای نوین» در ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت در 26 دی‌ماه 1400، برگزار شد، یک نکته واضح وجود دارد؛ غلبه ارتباط با صنعت بر ارتباط با جامعه. موفقیت رشته‌های فنی در این ارتباط‌گیری به‌روشنی دیده می‌شود و همین نکته جای خالی علوم انسانی و عمومی‌سازی آن را در فضای جامعه نشان می‌دهد. به‌عبارتی به‌نظر می‌رسد، صدای علوم انسانی به‌خوبی درون جامعه رسانده نمی‌شود. بر همین اساس است که تبیین جایگاه کاربردی‌سازی علوم انسانی فراتر از آنچه در کتاب و پژوهش محصور مانده، به دلایل مختلف ضروری به‌نظر می‌رسد؛ از آن‌جمله این‌که انباشت تجربه و رسوب آن در فضایی محدود و عدم به‌کارگیری آن در ساحت عمومی می‌تواند از فعال‌ترین اعضای جامعه علمی که سرمایه‌های مادی و معنوی آن هستند، انسان‌هایی منزوی و آرام بسازد. آرامشی که خود موجب گسست میان فضاهای عمومی و علمی و دوری از درک زبان مشترک شده و به‌مرور زمان تبدیل به گودالی پرنشدنی میان علم و جامعه می‌شود.

«فرصت مطالعاتی در جامعه و صنعت» مجالی است تا متخصصان علوم انسانی برای فهم میزان مطلوبیت کاربردی نظریه‌ها و ایده‌های فضای آموزش و پژوهش در جامعه، امکانی برای نگاه از ارتفاع به خود داشته باشند که آنان را از پژوهش غیرکاربردی و بی‌تأثیر بر جامعه دور سازد و نگاه آنان را در راستای استراتژی‌ها و اهداف راهبردی در بلندمدت شکل دهد. نمونه‌های مشابه همین فرصت مطالعاتی در دیگر کشورها با عناوینی نظیر «علوم با و برای جامعه» و ... نشانگر میزان توجه به این حوزه برای تربیت متخصصان و کارشناسانی با توانایی درک حوزه‌های مختلف و فهم مسائل و مشکلات جامعه است. به‌گونه‌ای که امروزه بهره‌مندی از دانش‌آموختگان و پژوهشگران رشته‌هایی مانند نشانه‌شناسی، مطالعات فرهنگی، روان‌شناسی و ... از صنایع سخت همچون صنعت خودروسازی تا صنایع نرم همچون صنعت نشر، امری رایج و مرسوم به شمار می‌آید. درنتیجه همین پیوند میان فضای علمی و عمومی جامعه است که اغلب متفکران و نظریه‌پردازان جهانی در آزمون و خطای نظریه‌های خود دچار چرخش گفتمانی شده‌اند. بر مبنای همین تجربه زیسته دیگر کشورها، یکی از فضاهای متداول جهانی، حضور در فضاهای غیردانشگاهی است که اصطلاحاً آکادمی نامیده می‌شوند. مفهوم آکادمی این امکان را به اندیشمندان کشورهای مختلف می‌دهد تا به‌عنوان اتاق فکری برای سیاست‌گذاری به‌منظور اجرای اندیشه‌های تازه حضور داشته باشند. در همین راستا فرهنگستان‌های کشورمان از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فراوانی برای حضور جامعه علمی و برقراری پیوند میان علم و جامعه برخوردار است. فرهنگستان هنر نیز به‌عنوان یکی از این فرهنگستان‌ها در راستای وظایف اساسنامه‌ای و با هدف پیشنهاد سیاست‌گذاری برای حفظ و توسعه هنر اسلامی و ملی، نیازمند بررسی همه جانبه وضعیت موجود هنرها و شناخت دقیق، مناسب و موجز از وضعیت اجتماعی هنر معاصر ایران است تا بتواند برای دستیابی به آینده مطلوب از آن در گزارش‌های سیاستی بهره گیرد و پیشنهادات مناسب و مؤثر برای سیاست‌گذاری فرهنگی و هنری کشور ارائه کند.

2.     محورهای فرصت مطالعاتی و دستاوردهای آن:
دستاوردهای این فرصت مطالعاتی در قالب اقدامات صورت‌گرفته در دو محور اصلی به سرانجام رسید:
2.1.     اقدامات علمی و پژوهشی
1.    دبیر علمی همایش «روایت شهرها، شهر روایت‌ها و عضو شورای علمی همایش «هنر و ابژه: رویکرد نشانه‌شناختی»؛
2.    ارائه سخنرانی خاطره و واقعه از منظر نقد جغرافیایی در خانه کتاب و ادبیات ایران (31/06/1400)؛
3.    ارائه سخنرانی مجازی نقشه برداری تجربیات ادبی: از کادر تا نشانه‌های جغرافیایی در رمان‌های جاده ابریشم در دانشگاه پل والری – مونپلیه 3 فرانسه (28/08/1400)؛
4.    ارائه سخنرانی مفهوم شهر از منظر نقد جغرافیایی: رابطه تفکر میان فرهنگی و رویکرد نقد ادبی در انجمن فلسفه میان فرهنگی (18/09/1400)؛
5.    ارائه سخنرانی پژوهش‌های نشر از منظر مطالعات‌فرهنگی در پژوهشگاه‌ علوم انسانی و مطالعات‌ فرهنگی (23/09/1400)؛
6.    ارائه سخنرانی جایگاه موزه شهر در روایت شهری در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد (25/09/1400)؛
7.    دبیر نشست «مسائل و چالش‌های آموزش مجازی در سامانه‌های یادگیری الکترونیکی» با حضور نمایندگان شش دانشگاه برگزیده کشور (26/10/1400)؛
8.    ارائه سخنرانی دیپلماسی کتب هنری در فرهنگستان هنر و انجمن دیپلماسی ایران (4/11/1400)؛
9.     ارائه سخنرانی استانداردهای نشر کتاب کودک در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران (6/11/1400)؛
10.    ارائه سخنرانی توسعه فضاهای فرهنگی در شهر؛ بازخوانی تجربه‌های دیگر در مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر (9/11/1400)؛
11.     برگزاری اولین پیش‌نشست همایش «روایت شهرها، شهر روایت‌ها» با عنوان «روایت شهر و ارتباطات» در فرهنگستان هنر با حضور سه نفر از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه (20/11/1400)؛
12.     ارائه سخنرانی کلان روایت‌ها در مطالعات شهری در فرهنگستان هنر (20/11/1400)؛
13.     ارائه سخنرانی نقد جغرافیایی: از نظریه تا عمل در دانشگاه سوره و انجمن علمی هنر و ادبیات تطبیقی؛
14.     ارائه سخنرانی خانه موزه به مثابه ابژه هنری در همایش «هنر و ابژه: رویکرد نشانه‌شناختی» در فرهنگستان هنر و با مشارکت حلقه نشانه‌شناسی تهران (18/12/1400)؛
15.     برگزاری کارگاه «کلان‌پروژه‌ها و کلان‌طرح‌های پژوهشی در سیاست‌گذاری فرهنگی و هنری در ایران و دیگر کشورها» در فرهنگستان هنر (29/10/1400)؛
16.     برگزاری دومین پیش‌نشست همایش «روایت شهرها، شهر روایت‌ها» با عنوان «روایت شهری و ادبیات» در فرهنگستان هنر با حضور یک نفر از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه (4/11/1400)؛
17.     پیگیری پژوهش‌های مرتبط با فعالیت‌های تعریف شده در پژوهشگاه در راستای موضوع جغرافیای فرهنگی، نقد جغرافیایی و ارتباطات شهری.
2.2.     اقدامات اجرایی
1.    تلاش در جهت تعریف فعالیت‌های مرتبط با تخصص‌های اعضای هیأت علمی پژوهشگاه و گسترش تعامل میان دو مجموعه در قالب تفاهم‌نامه موجود به منظور شکل‌گیری همکاری‌های پایدار علمی و پژوهشی؛
2.    مشورت در بررسی و تدوین تئوری‌های پژوهشی مرتبط با حوزه فرهنگی و هنری به منظور بازبینی کرسی‌های نظریه‌پردازی مربوطه؛
3.    شناسایی، مشاوره و ارائه راهکار به منظور استانداردسازی برخی فعالیت‌های سازمانی فرهنگستان هنر به‌ویژه در حوزه‌های پژوهش، امور بین‌الملل و انتشارات متن؛
4.    بهره‌برداری از منابع علمی موجود در دو مجموعه جهت انتقال و ترویج یافته‌های علمی و تخصصی؛
5.    حضور در جلسات مرتبط با شوراهای علمی و تخصصی و ارائه مشورت‌های لازم؛
6.    مذاکره با نهادهای مختلف جهت تقویت روابط بیناسازمانی./پایان