گزارش نشست بصیرت افزایی (۱) «میزان حق و باطل در اندیشه حضرت علی (ع)»

دکتر علم الهدی: روحیه افراط و تفریط اولین عامل انحراف از حق است
در آستانه شهادت امیرالمؤمنین (ع)، به همت معاونت فرهنگی- اجتماعی و با همکاری پایگاه بسیج پژوهشگاه (پایگاه بسیج شهید آوینی) و مرکز تحقیقات امام علی (ع)، اولین نشست از سلسله نشست های طرح بصیرت افزایی با عنوان «میزان حق و باطل در اندیشه حضرت علی (ع)» در روز یکشنبه ۵ خرداد ۱۳۹۸ در سالن حکمت پژوهشگاه برگزار شد.

در این نشست حجت الاسلام علم الهدی، رئیس مرکز تحقیقات امام علی (ع) ابتدا به تعاریف حق در لغت اشاره کرد و اظهار داشت: کلمه حق در قرآن در حدود ۳۰۰ بار استفاده شده است. در لغت هم حق را به معنای تطابق با واقع معنی می کنند. باطل هم نقیض حق است و نه ضد حق. به این معنی که باطل در واقع پوچ و هیچ است. چیزی نیست و یا اثری وجودی ندارد که بخواهد در جایگاه چیزی به نام «ضد» تعریف شود.
وی افزود: شاخص فکری حضرت علی (ع)، حق و عدل و اجرای آن است. حضرت علی (ع) می فرمایند حق وسیعترین شیء در توصیف است. لذا باطل مانند مریضی می ماند که همه دوست دارند از آن دور شوند تا دچار مرضی نشوند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی خاطر نشان کرد: نکته دوم در مورد حق، دو جانبه بودن حق است. ما چیزی به عنوان حق یک طرفه نداریم. حق دو طرفه و مساوی است و هر کسی که حقی بر کسی داشته باشد، به دنبال آن تکلیفی نیز در مقابل بر دوش او است. اگر حکومت حقی بر مردم دارد، مردم هم بر حکومت حق دارند. حضرت علی (ع) هم همواره تأکید داشتند که هر دو حق را بیان کنند تا مردم متوجه این نکته باشند.
این استاد دانشگاه در ادامه به نکته سوم در اندیشه حضرت علی (ع) پرداخت و تأکید کرد: یکی از نکات مهم در اندیشه حضرت علی (ع) «اصالت حق» است. در نگاه حضرت به هیچ عنوان افراد اصیل نیستند، بلکه حق اصیل است. لذا در این نگاه فردپرستی محکوم است. همچنین در این نگاه اصالت با حکومت و سیستم هم نیست، بلکه تنها معیار، «اصالت حق» است.
دکتر علم الهدی افزود: یکی دیگر از نکات که باید در مسأله حق و باطل به آن اندیشید، این است که میزان دور شدن و انحراف از حق چیست و چه عاملهایی باعث آن می شود؟ به نظر می آید اولین عامل انحراف از حق، روحیه افراط و تفریط در مقابل روحیه اعتدال است. هر جا افراط یا تفریطی وجود دارد، ما شاهد غلتیدن به سمت انحراف هستیم. لذا باید همه ما نفس خود را با اعتدال و تقوا ورزش دهیم تا دچار انحراف از حق نشویم.
وی در ادامه تصریح کرد: نکته پنجم در رابطه با حق و باطل، آمیختگی حق و باطل است. شما هیچوقت حق را عریان نمی بینید و باطل هم همینطور است. حق و باطل با هم ممزوج هستند. در حق حالتهایی از باطل است و در باطل حالتهایی از حق است. به تعبیر امام علی (ع) کلمه حق یراد بها الباطل. کلمه حقی می گویند که از آن به دنبال باطل هستند.
دکتر علم الهدی به دیگر عوامل انحراف از حق اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از عوامل انحراف از حق، عدم اطلاع و آگاهی است، چراکه موجب می شود که حقیقت را نشناسیم. همچنین تبعیت از هوای نفس و روحیه لجاج و عناد نیز می تواند موجب انحراف از حق گردد. علاوه بر این، خودمحوری در مقابل حق محوری هم از جمله عوامل انحراف از حق است.
رئیس مرکز تحقیقات امام علی (ع) در پایان خاطر نشان کرد: سیره اهل حق می تواند به جامعه در تشخیص حق کمک و مدد رساند. اما به طور کلی مشکل جامعه اسلامی این است که قرآن را فراموش کرده و به آن عمل نمی کند.
در انتهای این نشست دکتر علم الهدی به سؤالات حاضران پاسخ داد.