ماجرای تدوین شعر «باز باران» در کتاب درسی از زبان استاد انوری

حسن انوری تشریح کرد:

تاریخچه تدوین دستور زبان فارسی در ایران

ماجرای تدوین شعر «باز باران» در کتاب درسی

استاد پیشکسوت زبان فارسی گفت: زمانی که می‌خواستیم شعر «باز باران» را در کتاب درسی بگنجانیم با مخالفت وزیر وقت آموزش و پرورش پیش از انقلاب روبه رو شدیم، به دلیل ایجاد جدال کهنه و نو! این شعر با چالش‌هایی در کتب درسی گنجانده شد و پس از انقلاب هم حذف نشد.

  مراسم بزرگداشت استاد حسن انوری و نقد منابع دستوری زبان فارسی با حضور حسن انوری، استاد زبان فارسی، حسینعلی قبادی، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و اعضای شورای بررسی متون علوم انسانی روز گذشته (9 تیر ماه) در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

در این مراسم حسن انوری، استاد زبان و ادبیات فارسی طی صحبت‌هایی اظهار داشت: بنده در تدوین فرهنگ بزرگ سخن حروف را تقسیم کرده بودم بین همکاران که یکی از همکاران بسیار عزیز، دکتر شادروی منش بودند که حرف «ب» را به ایشان سپرده بودم درحالیکه به دیگران تکه‌هایی از هر حرف را سپرده بودم. کمترین ویرایش البته درباره حروف از آن دکتر شادروی منش بود چرا که ایشان به دقت کار کرده بودند و حرف «ب» نوشته ایشان است درحالیکه بقیه قسمت‌ها خیلی تغییر می‌کرد و از نو نوشته می‌شد.

وی در ادامه افزود: دستور زبان یک دانش نسبتاً نو است اولین بار در قرن سیزدهم میرزا حبیب اصفهانی دستور سخن را به وجود آورد و پاره‌ای از قواعد زبان فارسی را با اقتباس از گرامر فرانسه به صرف و نحو عربی تدوین کرد بعدها مرحوم میرزا عبدالحمید قریب چند دوره دستور زبان نوشت. زمان تحصیل من دستور زبان ما برای آقای قریب بود بعدها وزارت فرهنگ قرار شد یک دستور بنویسد و از چند تن از استادان از جمله بدیع الزمان فروزانفر، جلال الدین همایی و چند نفر دیگر درخواست نگارش دستور زبان برای مدارس کرد.

انوری اظهار داشت: بنا به نقدی که مرحوم مجتبی مینوی بر این کتاب داشته، این اساتید پنج گانه با هم همفکری نداشتند بنابراین ناهمواری‌های گوناگون به این دستور راه یافت بعد از اینکه دستور مرحوم خیام‌پور نوشته شد، دستور قبلی دیگر از برنامه‌ها حذف شد.

وی با بیان اینکه بنده در دانشگاه تبریز شاگرد مرحوم خیام‌پور بودم چرا که دستور او یکی از بهترین دستورهای تاریخ دستور زبان است، افزود: آنطور که خودش در مقدمه نوشته مقتبس از روش آدلونگ آلمانی است دکتر خیام پور نکات تازه‌ای به دستور زبان افزود به عنوان نمونه مثلا از فعل ناقص برای اولین بار در این دستور استفاده شده است منظور از این فعل، فعل هایی امثال پنداشتن، نامیدن و ... است یا استفاده از تأویل در دستور زبان برای اولین بار بود.

انوری یادآور شد: بنده در دوره فوق لیسانس و دکتری در تهران شاگرد مرحوم خانلری بودم و با دستور ایشان آشنا شدم دستور او هم نوآوری‌هایی دارد که امروزه در دستور زبان‌ها استفاده می‌شود. زمانی که به ما پیشنهاد شد دستوری بنویسیم فکرکردیم که آمیزه‌ای از چند دستور را بنویسیم و بسیار کار کردیم و دو جلد دستور یک و دو را نوشتیم البته اینها در توالی هم نیستند بلکه دستور یک خلاصه‌ای از دستور دو بود که خوشبختانه هر دو هم مورد توجه قرار گرفت و تا به امروز منتشر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در یک دوره در تألیف کتب درسی شرکت جستم و برخی کتب درسی ابتدایی را نوشتم، افزود: حتی کتاب «باز باران» که شعر نویی هم بود زمانی که در کتاب درسی گنجاندیم با مخالفت‌هایی از سوی وزیر وقت آموزش و پرورش مواجه شد که با چالش‌هایی این شعر در کتاب درسی گنجانده شد و خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی هم این شعر حذف نشد و اکنون هم در کتاب چهارم دبستان وجود دارد. تعدادی از کتاب‌های درسی راهنمایی را هم بنده تدوین کردم.

در پایان این مراسم نیز، آیین تجلیل از استاد حسن انوری با حضور رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و تعدادی از اساتید پیشکسوت زبان فارسی برگزار شد.فارس