آرشیو اخبار

بررسی، تحلیل و بازخوانی انتقادی تاریخ رشته روان شناسی در مقاطع گوناگون تحصیلی از تاسیس دانشگاه تهران تاکنون (۱۳۹۵)

دشواری در فهمِ چیستی و ماهیت علوم انسانی، به تعریف چیستی و ماهیت موضوع‌های علوم انسانی نیز تعمیم یافته است و به همین دلیل در تعریف علوم تربیتی به عنوان یکی از موضوع‌های علوم انسانی، اتفاق نظر وجود نداشته است و تعاریف از آن بر اساس پارادایم‌های مختلف علوم انسانی متفاوت بوده است. به نظر می‌رسد چگونگی نگاه به تعریف و ماهیت علوم تربیتی، تعیین‌کننده نحوه آموزش رسمی آن در کشور (برای مثال تحول برنامه آموزشی، روند مطالعات، گفتمان‌های مطرح، مبانی فکری و معرفتی، نسبت با تحولات جامعه و مانند آن) بوده است. وضعیت آموزش علوم تربیتی در کشور را می‌توان از سه منظر مورد توجه قرار داد ۱. تاریخ رشته و برنامه‌های آموزشی آن از آغاز تا به امروز، ۲. مبانی معرفتی در دوره‌های تاریخی مختلف، و ۳. نسبت با تحولات، توسعه و پیشرفت در دوره های تاریخی مختلف. پژوهش حاضر در فاز نخست به دنبال نیل به هدف اول یعنی بازخوانی انتقادی شکل‌گیری و تحول برنامه‌های آموزش رسمی رشته علوم تربیتی در کشور از آغاز تا امروز خواهد بود.

ادامه مطلب

نقد رویکرد پوزیتویستی به علوم انسانی در مساله شکاف نظر و عمل و بررسی دیدگاه‌های بدیل

نفی ضرورت، تعاقب گرایی در علم، گرایش به تک ساحتی شناخت شناختی و مغالطه معرفت شناختی و گرایش به انواع و اقسام دو تایی ها و دوگانگی ها مثل نظریه و مشاهده، نظریه و ارزش، نظریه و عمل، باور به بی طرفی زبان مشاهده و غفلت از بار مفهومی و زمینه ای مشاهده تجربی، تاکید بر وحدت علوم( طبیعی و انسانی- اجتماعی)، دو تایی تحلیلی – ترکیبی، تقارن تبیین و پیش بینی و غفلت از عالم باز طبیعی و اجتماعی و استقراء گرایی و نگرش انسدادگونه و اتمیستیکی به عالم، از مشخصات این جریان رو به افول است. شاید مهم ترین مؤلفه آن که محافل علمی کشور را در گیر کرده است تقلیل واقعیت طبیعی و اجتماعی به وجه مشاهدتی آن و غفلت از غیرقابل تقلیل بودن جهان واقعی به جهان تجربی، تسری پدیده های طبیعی به جهان اجتماعی و غفلت از هرمنوتیک ساده در مطالعات طبیعی و هرمنوتیک مضاعف در مطالعات اجتماعی است. این غفلت موجبات بی توجهی به وجه زمینه ای و مفهوم محوری در علم علاوه بر بی توجهی به ارزش بار بودن و دلالت ارزشی و عمل بار بودن و دلالت عملی نظریه را فراهم نموده است. ثمره این غفلت همراه با پشتوانه بی توجهی به نگرش منظومه ای و دیالکتیک در بعد هستی شناختی و در نتیجه معرفت شناختی، غفلت از رابطه بین علم و جامعه و نگاه غیر کاربردی به علم است. این غفلت آن گاه بسیار جدی تر می شود که ادعای زبان حکایت گری محض به خود می گیرد و غافل از زبان چگونگی و ساختن و ایجاد کردن علم می شود. هر چند نگاه طبیعت گرایانه این جریان به رغم مغالطه معرفت شناختی آن از نقاط قوت آن محسوب می شود، اما بی توجهی به ارتباطات دیالکتیک مزبور از نقاط ضعف آن به شمار می رود، اینکه علم یک محصول و یک عمل اجتماعی و خواه ناخواه آمیخته با زمینه های زبانی و تعاملات ارتباطاتی است. به تعبیری زمینه های فرهنگی و اجتماعی و تاریخی بر محتوای علم حتی علم طبیعی اثرگذارند و این گزاره در کل تا حدودی زمینه را برای نوعی علم متناسب با شرایط محیطی و زیست جهانی مهیا می سازد. به هر حال، جریان مزبور به رغم کم رمق شدن آن در محافل علمی غرب متاسفانه کماکان در محافل علمی کشور جولان می دهد.

ادامه مطلب

علوم انسانی با رویکرد میان‌فرهنگی

اگر بناست علوم انسانی متناسب با جامعه ایران شکل گیرد، لزوماً باید تناسبی با تاریخ و فرهنگ ایرانی در زمان معاصر داشته باشد. کلیّتِ همین دریافت باعث طرح اندیشۀ "علوم انسانیِ بومی" شده است. بومی شدنِ علوم انسانیِ غربی درخواست بجایی می نماید، اما به نظر می رسد که در این درخواست تمام ماجرای علوم انسانی انعکاس نیافته است. قصد بومی‌سازی علوم انسانی، رفتاری واکنشی نسبت به این علوم است؛ قصدی نیمه تمام و حاصلِ تلقی و تصویری ناکافی از این علوم. در کوشش برای بومی‌سازی علوم انسانی، با تغییرات و دستکاری سطحی، این علوم را متناسب با فرهنگ خود نخواهیم ساخت و از آن فراتر به بحران این علوم در خود غرب توجه نشده است. علاوه بر اینها، پیش از اقدام برای بومی‌سازی این علوم باید به نحوۀ درک و پذیرشِ(reception) این علوم در فرهنگ خود توجه کنیم که معمولاً در اینگونه کوششها علامت چنین التفاتی نیست.

ادامه مطلب
جامعه، علم و علوم اجتماعی کاربردی؛ سخنران: دکتر تقی آزاد ارمکی

جامعه، علم و علوم اجتماعی کاربردی؛ سخنران: دکتر تقی آزاد ارمکی

نشست «جامعه، علم و علوم اجتماعی کاربردی» با سخنرانی دکتر تقی آزاد ارمکی به همت پژوهشکده علوم انسانی کاربردی در تاریخ شنبه ۲۰ آبان از ساعت ۱۴ تا ۱۶ در سالن ادب پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

ادامه مطلب