بازخوانی ایجاد مرکز فرهنگی ژرژپمپیدو؛ در‌س هایی برای توسعه فضاهای فرهنگی
وبینار بررسی مرکز فرهنگی ژرژپمپیدو فرانسه از سلسله وبینارهای تجربه کشورها در توسعه فضاهای فرهنگی و هنری برگزار شد.
محمدحسن خوشنویس مدیرعامل دفتر پژوهش‌های فرهنگی، احمد شاکری عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، سید محمد طباطبایی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشور فرانسه، امین عارف نیا مدیرعامل مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر و بهرام جمالی مدیر فرهنگی و گردشگری این مؤسسه حضور داشتند و به بررسی و تبادل نظر پیرامون موضوع بررسی مرکز فرهنگی ژرژپمپیدو پرداختند.
بهرام جمالی در ابتدای این نشست مرکز ژرژپمپیدو را یکی از مراکز مهم فرهنگی و هنری جهان برشمرد و گفت: برای تأسیس این مرکز در فرانسه حدود دویست میلیون دلار هزینه شده است و در بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۵ برای تأسیس این مرکز برنامه‌ریزی‌های لازم صورت‌گرفته است؛ بنابراین لازم است با بررسی پیشینه تاریخی این موضوع به تجربیات ارزشمندی در این حوزه برای توسعه فضاهای فرهنگی دست پیدا کنیم.
ژرژپمپیدو “چشم فرانسه”
نخستین سخنران این وبینار، محمدحسن خوشنویس، مدیرعامل دفتر پژوهش‌های فرهنگی بود. او در ابتدای این نشست گفت: امیدوارم بررسی این‌گونه فضاها به توسعه فضاهای فرهنگی در کشور کمک نماید و موجب شود تا گفتگو بین مخاطب و صاحب اثر برقرار شود. درواقع فضای فرهنگی می‌تواند موجب برقراری ارتباط مؤثر بین مخاطب و صاحب اثر هنری شود و این یکی از مهم‌ترین کارکردهاست.
وی ادامه داد: من در کنار شهرداری تهران تجربه موفقی را در توسعه یکی از فضاهای فرهنگی مهم کشور داشته‌ام و آن تبدیل منطقه کشتارگاه به فرهنگ‌سرای بهمن بود، این طرح در ابتدا با مخالفت‌های بسیاری روبه‌رو بود اما امروز یکی از فرهنگ‌سراهای مهم کشور در آن نقطه ساخته‌شد که بسیاری از مشکلات اجتماعی آن منطقه را کاهش داد.
وی ادامه داد: مطالعه برای ساخت مرکز ژرژپمپیدو در سال ۱۹۶۹ آغاز و در همین زمینه مسابقه‌ای نیز برگزار می‌شود. نهایتاً ۶۸۱ طرح از ۴۹ کشور به دبیرخانه این مسابقه ارسال می‌شود و درنهایت طرح دو معمار انگلیسی و ایتالیایی به نام‌های پیانو و راجرز در این مسابقه برگزیده می‌شوند. ترکیب هیئت داوران برای بررسی طرح‌های ارسالی از معماران برجسته و همچنین شخصیت‌های فرهنگی و هنری مختلف تشکیل‌شده بود. در طراحی این بنا نکاتی مانند دور شدن از فرهنگ اشرافی، بین‌المللی بودن و ایجاد حس کنجکاوی در مردم دیده شده است. این مرکز فرهنگی در زمان خود به‌عنوان یک بنای مدرن طراحی شده است و به‌نوعی اهالی فرهنگ فرانسه آن را چشم فرانسه می‌دانستند.
محمدحسن خوشنویس گفت: مرکز ژرژپمپیدو فرانسه دارای کاربری‌های متعدد و گوناگون است و به شکل یک مرکز چندمنظوره طراحی‌شده است. در این مرکز کتابخانه، سالن‌های سینما، سالن‌های نمایش، گالری‌ها و کافه‌ها، مراکز نمایش هنرهای تجسمی و سالن برگزاری کنسرت نیز وجود دارد.
وی ادامه داد: ایجاد فضاهای فرهنگی مانند ژرژپمپیدو بر سالم‌سازی محیط پیرامونی تأثیر بسیاری داشته است؛ علاوه بر این، این‌گونه مراکز بااهمیت موجب ارزشمند شدن املاک در آن منطقه نیز می‌شود.
وی تصریح کرد در مرکز پمپیدو، چهار رکن اصلی نمایش، آموزش، آفرینش و گسترش برای رسیدن به هدف بزرگ در نظر گرفته‌شده‌اند.
وی ادامه داد: طراحی بنای ژرژپمپیدو به‌گونه‌ای بوده است که این محل به‌صورت یک محل دلخواه برای مردم باشد و تردد در آن برای همه مردم آزاد باشد.
نقدهای پیرامونی از دیدگاه مردم و صاحب‌نظران
دیگر سخنران این جلسه سید محمد طباطبایی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فرانسه بود. او در ابتدا به تاریخچه و قدمت فرهنگ و هنر در فرانسه اشاره داشت و به تبیین ساختار فرهنگی کشور فرانسه پرداخت و زیرساخت‌های آن را موردبحث و بررسی قرارداد.
وی گفت: توسعه فرهنگی باید همگام با توسعه اقتصادی و سیاسی باشد. در زمان ساخت مرکز ژرژپمپیدو وزارت فرهنگ عهده‌دار موضوعات فرهنگی و هنری در فرانسه بوده است.
وی ادامه داد: تقابل بین فضای عمومی و خصوصی در فرانسه به‌عنوان یک موضوع مهم همواره مورد نقد و بررسی بوده است چراکه در فرانسه فضاهای عمومی در اختیار دولت فرانسه قرار داشته‌اند. سیاست دولت فرانسه درمورد فضاهای عمومی این بود که همه مردم به آن دسترسی داشته باشند بنابراین این فضاها همگی در اختیار دولت فرانسه قرار می‌گرفت.
وی گفت: مهم‌ترین نکته درمورد مرکز ژرژپمپیدو فرانسه وجود یک کمپلکس فرهنگی و کاربری‌های گوناگون فرهنگی در آن است. موزه‌های گوناگون در عرصه هنرهای تجسمی مدرن، سینماها، کتابخانه‌ها، محل‌های خلاقیت‌های صنعتی و پژوهشکده‌های مختلف در حوزه فرهنگ همگی در یکجا وجود دارند.
وی ادامه داد: بسیاری از افراد نسبت به نوع معماری این مرکز نقد می‌کنند و آن را نمی‌پسندند. از سوی دیگر گفته می‌شود که در سال آینده مرکز ژرژ برای مدت دو سال تعطیل خواهد شد و تعمیرات اساسی و زیرساختی در آن صورت خواهد گرفت.
وی تصریح کرد مرکز ژرژپمپیدو بنایی معادل ده طبقه است و در حدود هفتاد و پنج هزار مترمربع زیربنا دارد. این بنا با حساب حواشی و مشاعات آن بیشتر از صد و سه هزار مترمربع مساحت دارد که بیش از ده هکتار خواهد بود و این برای یک مرکز فرهنگی محیط بسیار بزرگی است. گفتنی است در بهترین حالت مرکز ژرژپمپیدو بیش از دو سومش اشغال نمی‌شود. از سوی دیگر بودجه این مرکز حدود صد و بیست میلیون یورو در سال است که حدود هفتاد و هشت میلیون یورو توسط دولت فرانسه پرداخت می‌شود.
وی ادامه داد: تا پیش از کرونا یعنی در سال ۲۰۱۹ این مرکز توانسته است در سال سه میلیون و سیصد هزار نفر بازدیدکننده داشته باشد.
کمک به ایجاد گذرهای فرهنگ و هنر در کشور
سخنران دیگر این برنامه احمد شاکری، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی بود. او در طی سخنانی به بررسی مرکز ژرژپمپیدو و یک مرکز فرهنگی و هنری در فرانسه پرداخت.
وی گفت: بررسی این‌گونه بناها می‌تواند در کشور به توسعه فضاهای فرهنگی و همچنین ایجاد گذرهای فرهنگ و هنر کمک نماید. برای نمونه شما در کنار مرکز ژرژپمپیدو یک زیست تکامل شهری را مشاهده می‌نمایید و در فضاهای پیرامونی این مرکز هنرهای مختلفی ازجمله هنرهای نمایشی و موسیقی و غیره جریان دارد.
وی ادامه داد: این مکان دارای کاربری‌های گوناگون است و در آن یک سیاست خاطره‌انگیزی نیز دنبال می‌شود. از سوی دیگر در این بنا آرزوهای مجسم و آینده‌نگری نیز مهم بوده است و به نظر می‌رسد ژرژپمپیدو رؤیایی در ذهن داشته است که تلاش کرده است آن را برای مردم فرانسه به نمایش بگذارد. باید توجه داشت که در بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ فرانسه این مرکز تعطیل خواهد بود و در تعمیرات اساسی به سر می‌برد و این می‌تواند ناشی از آن باشد که برای مخاطبین ذهنیت جدیدی ایجاد کند تا با تغییرات جدیدی روبرو شوند.
شاکری در ادامه به معرفی مرکز علوم و فنون فرانسه پرداخت که این مرکز کاربری‌های علمی و فرهنگی گوناگونی را در خود جای‌داده است و می‌تواند بازخوانی این‌چنین شهرک‌های علمی و فناوری کمک شایانی به توسعه گذرهای فرهنگ و هنر در کشور نماید.
لزوم تجدید نظر در نحوه مدیریت فضاهای فرهنگی کشور
در پایان این نشست امین عارف نیا، مدیرعامل مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر تاکید کرد نسبت فضاهای فرهنگی و هنری با اصحاب فرهنگ و هنر باید مورد بازنگری و بررسی قرار گیرد.
وی ادامه داد: استمرار وضع موجود بهره‌برداری از مراکز فرهنگی و هنری به صلاح نیست و باید در این زمینه بادقت و سرعت تجدیدنظر شود.
او تصریح کرد امروز بیش از آنکه به ساخت فضاهای فرهنگی جدید در کشور نیازمند باشیم به نگهداشت و تجدیدنظر در روش بهره‌برداری از این فضاها نیازمندیم.
وی ادامه داد: عامل مؤثر در ایجاد رونق در فضاهای فرهنگی و هنری چیزی جز خلاقیت نیست و فضاسازی خلاق موجب می‌شود تا مخاطب به مراکز فرهنگی و هنری میل پیدا کند و نسبت به حضور در آن و فعالیت‌های گوناگون در آن مشتاق شود.
عارف نیا در بخش دیگری از سخنان خود به بررسی فضاهای فرهنگی موجود در کشور پرداخت و گفت امروز در ایران بیش از دو و نیم‌میلیون مترمربع فضاهای فرهنگی تحت مدیریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد و علاوه بر این فضاهای فرهنگی و هنری بسیاری توسط بخش خصوصی و سازمان‌ها و نهادهای گوناگون اداره می‌شود بنابراین برای بهره‌برداری از این فضاها باید با الگوگیری از تجارب موفق در دنیا و جلب مشارکت فعالان فرهنگی اقدام کرد چراکه امروز بسیاری از این فضاهای فرهنگی و هنری با چالش جدی عدم رونق مواجه هستند.
نظر شما :