تصویب شعار هفته پژوهش سال جاری پژوهشگاه با عنوان «علوم انسانی و مسئله هویت»

در بیست و هفتمین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه در دورۀ جدید، روز دوشنبه 7 آذر ‌ماه 1401 در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تشکیل شد. در این جلسه علاوه بر بررسی برنامه‌های در نظرگرفته شده برای هفته پژوهش در سال جاری، پیشنهادهای مختلف درباره تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها، مراکز و گروه‌های پژوهشی پژوهشگاه در جهت شناخت وضعیت و جایگاه پژوهشگاه و برنامه‌ریزی برای آینده مورد بحث و تبادل نظر اعضای شورا قرار گرفت.

تأکید بر اهمیت ابتکار رئیسان پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی در تحقق ظرفیت‌های پژوهشگاه

در ابتدای جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، پس از درود و سلام و صلوات بر پیامبر خاتم صلّ ا... علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السّلام و خوشامدگویی به اعضای شورا، اظهار امیدواری کرد با همکاری و هم‌‌افزایی تمام اعضای پژوهشگاه بتوان پژوهشگاه را به شکلی منسجم‌تر و مطلوب‌تر اداره کرد. دکتر نجفی با اشاره به وجود ظرفیت‌های بسیار در پژوهشگاه، بالفعل ساختن آنها را وابسته به برقراری ارتباط درست و ایجاد همبستگی میان ظرفیت‌های پژوهشگاه از یکسو و ظرفیت‌های پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی آن از سوی دیگر دانست و در مسیر تحقق این ظرفیت‌ها و فعال‌تر شدن پژوهشگاه بر ابتکار، اجتهاد و نوآوری رئیسان پژوهشکده‌ها و مراکز و اعضای هیأت علمی تأکید کرد.

دکتر نجفی با مهم برشمردن تکریم و احترام پیشکسوتان پژوهشگاه اعم از اعضای هیأت علمی و کارمندان بازنشسته و بهره‌مندی از تجارب آنان، از جمله نتایج این نگرش را علاوه بر ترویج یک سنت حسنه و حسن خلق، ایجاد فضایی صمیمانه و پرنشاط در میان اعضای پژوهشگاه دانست. وی با اعلام شناسایی 19 نفر از اعضای هیأت علمی و 50 نفر از کارکنان که در حدود 20سال اخیر درگذشته‌اند، از برنامه‌ریزی صورت گرفته برای زنده‌ نگه‌داشتن یاد و خاطره آنان با طراحی و نصب عکس‌های آنان در طبقات پژوهشگاه و... خبر داد.

تصویب برنامه‌های پیشنهادی اعضای هیأت علمی

در ادامه جلسه دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی پژوهشگاه عناوین و مجریان برنامه‌های پژوهشی انفرادی نوع ب و ج پیشنهادی اعضای هیأت علمی از پژوهشکده‌های مختلف پژوهشگاه ازجمله پژوهشکده‌ تاریخ ایران و پژوهشکده زبان و ادبیات را قرائت کرد. به پیشنهاد اعضای شورا و ضرورت حضور رئیس پژوهشکده مرتبط در جلسه تصویب برنامه‌های پیشنهادی اعضای هیأت علمی آن پژوهشکده، تصویب برنامه‌های پژوهشی نوع ب به جلسه آتی شورا موکول شد. اعضای شورا با توجه به امکان ارائه یک برنامه‌ پژوهشی انفرادی نوع ج با ترکیب برنامه‌های نوع الف و ب، بر ضرورت انجام فعالیت شاخص و اثرگذار در برنامه‌های پژوهشی انفرادی نوع ج و ابتکار و نوآوری در آنها تأکید و با تصویب برنامه پژوهشی انفرادی نوع ج پیشنهاد شده موافقت کردند.

تصویب شعار هفته پژوهش سال جاری پژوهشگاه با عنوان «علوم انسانی و مسئله هویت»

سپس برنامه‌های در نظر گرفته شده برای مراسم هفته پژوهش سال جاری و همچنین برنامه‌های پیشنهادی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی و مدیر ستاد هفته پژوهش پژوهشگاه، با اشاره به اقدامات صورت گرفته به منظور برگزاری شایسته و درخور شأن مراسم هفته پژوهش، گفت: مراسم هفته پژوهش از روز 19 آذرماه تا 24 آذرماه در پژوهشگاه برگزار خواهد شد. شعار هفته پژوهش سال جاری پژوهشگاه با عنوان «علوم انسانی و مسئله هویت» انتخاب شده است. علاوه بر برگزاری مراسم تقدیر و اهدای جوایز به نفرات برگزیده در این هفته، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های مختلف ازجمله با عناوین «میراث باستان‌شناختی و بازخوانی هویت ملی ایرانی؛ از نگاه غربی، از نگاه ایرانی» در تاریخ 19 آذر، «پژوهش و دانشنامه‌ها» در تاریخ 20 آذر، «هویت ملی ایران امروز» در تاریخ 22 آذر، رونمایی از آثار انتشار یافته پژوهشگاه، برنامه کتابخانه باز، تجلیل از اساتید پیشکسوت و برجسته پژوهشگاه و... از جمله برنامه‌های درنظر گرفته شده برای برگزاری در این هفته خواهد بود. همچنین برنامه‌هایی نیز به پیشنهاد پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی همچون پژوهشکده مطالعات اجتماعی، پژوهشکده اخلاق و تربیت، پژوهشکده زبان‌شناسی، پژوهشکده فلسفه و... نیز در روز 23 آذرماه برگزار خواهد شد.

همچنین با تأیید اعضای شورا و به پیشنهاد معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه، دکتر یحیی فوزی، مقرر شد در این هفته اولویت با برنامه‌هایی باشد که بر مباحث مرتبط با پژوهش‌های صورت گرفته در پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی اعم از آسیب‌شناسی پژوهش‌های انجام شده یا مرور آنها و... متمرکز باشد. امکان برگزاری برنامه‌ها به شکل حضوری ـ مجازی؛ اهمیت حضور پژوهشگاه در نمایشگاه دستاوردهای پژوهش، فناوری و فن‌بازار وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ پیشنهاد برگزاری نمایشگاه داخلی آثار و فعالیت‌های شاخص صورت گرفته در پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی؛ فروش کتاب‌های پژوهشگاه با تخفیف ویژه؛ برگزاری نمایشگاه مجازی «تاریخ و تحولات آموزش» از دیگر برنامه‌هایی بود که به پیشنهاد اعضای شورا برگزاری آنها در مراسم هفته پژوهش مورد تأکید قرار گرفت.

ادامۀ بررسی پیشنهاد تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها و گروه‌های پژوهشی پژوهشگاه

در ادامۀ جلسۀ شورا و به دنبال مباحث صورت گرفته در جلسات پیشین دربارۀ شقوق مختلف تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها، مراکز و گروه‌های پژوهشی پژوهشگاه، الگوی پیشنهادی موضوعی که از سوی دکتر مالک شجاعی و براساس مباحث و پیشنهادهای اعضای شورا تدوین و با توجه به پیشنهادهای مطرح شده در جلسه گذشته اصلاح شده بود، مورد بحث و بررسی اعضاء قرار گرفته.

دکتر شجاعی: الگوی ارائه شده براساس وضع موجود و نه وضع مطلوب تدوین شده است

 دکتر دکتر مالک شجاعی، رئیس مرکز تحقیقات امام علی (ع)، با اشاره به پیشنهادهای اصلاحی اعضای شورا در جلسه گذشته و آماده‌سازی الگوی فعلی، گفت: این الگو براساس وضع موجود و نه وضع مطلوب تدوین شده و در آن تلاش شده است تا میان پژوهشکده‌ها و گروه‌‌های پژوهشی همگرایی ایجاد شود. با این حال به دلیل ماهیت میان‌رشته‌ای برخی از فعالیت‌های صورت گرفته در پژوهشکده‌ها و گروه‌ها و داشتن لایه‌‌های مرتبط با سه محور موضوعی اصلی یعنی ایران‌پژوهی، غرب‌پژوهی و اسلام‌پژوهی، امکان هم‌پوشانی میان فعالیت‌ها و تداخل برخی از آنها وجود داشته و این امر مانع تقسیم‌بندی دقیق و جامع شده است. بر این اساس دکتر شجاعی تأکید کرد این الگو با مفروض گرفتن گفتمان رشته‌ای پژوهشکده‌ها و گروه‌های پژوهشی تدوین شده و مباحث میان‌رشته‌ای درون آن لحاظ نشده است.

تاکید اعضای شورا بر اهمیت شناخت وضع موجود

سپس اعضای شورای پژوهشی به بحث و تبادل نظر درباره الگوی پیشنهادی اصلاحی پرداختند. با توجه به دشواری دسته‌بندی پژوهشکده‌ها و گروه‌ها به صورت موضوعی ذیل سه محور یادشده، و نقص‌ها و کاستی‌هایی همچون عدم امکان احصاء کامل پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف ذیل سه محور؛ تداخل فعالیت‌های پژوهشکده‌ها و گروه‌های احصاء شده در یک محور با محورهای دیگر؛ محل تشکیک بودن وصول به اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه با این تقسیم‌بندی و... پیشنهاد افزودن محور یا محورهایی همچون پژوهش‌های بنیادی و توسعه علم به سه محور موضوعی اولیه، افزودن محور مطالعات شرق‌شناسی و... از جمله مسائل مورد بحث و گفت‌وگوی اعضای شورا بود. همچنین امکان تقسیم‌بندی براساس موضوعات دیگری همچون مبنا قرار دادن روش‌ها و مسائل در تقسیم‌بندی؛ یا مبنا قراردادن ایران‌پژوهی و تقسیم زمانی پژوهش‌های صورت گرفته در ارتباط با آن با مزیت جهت‌‌دهی به فعالیت‌های آتی و آینده‌پژوهی فعالیت‌های پژوهشگاه؛ یا مبنا قراردادن و تعریف مأموریت پژوهشگاه به «پژوهش در زمینه تولید شبکه علمی توسعه تمدن» و تقسیم پژوهشکده‌ها و گروه‌ها ذیل محورهای مطالعات تمدنی، مطالعات حوزه اجتماعی، مطالعات حوزه انسانی؛ ملاک قراردادن تقسیم‌بندی سنتی در دانشگاه‌ها و تقسیم براساس سه محور علوم انسانی، علوم اجتماعی، و مطالعات فرهنگی از جمله دیگر پیشنهادهای مطرح شده در جلسه بود.

با طرح پرسش از دلایل تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها و مراکز، مسئله اهمیت شناخت وضعیت موجود پژوهشگاه از یکسو و امکان احصاء اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه براساس این تقسیم‌بندی و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های آتی مورد تأکید قرار گرفت. در این ارتباط امکان مأموریت‌محور شدن فعالیت‌های پژوهشگاه براساس نظر نهادهای بالادستی و حاکمیتی یا تعریف مأموریت از داخل پژوهشگاه براساس انتخاب چند اولویت‌ پژوهشی به منظور جهت‌‌دهی به فعالیت‌ها و پژوهش‌‌های آتی اعضای هیأت علمی و تداخل نداشتن آن با انجام و انتخاب پژوهش‌های تخصصی سایر حوزه‌ها از سوی اعضای هیأت علمی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

دکتر تنکابنی: برطرف کردن مشکل هم‌پوشانی در تقسیم‌بندی‌های موضوعی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه دشوار است

دکتر حمید تنکابنی، عضو شورای پژوهشی پژوهشگاه، با تأکید بر ضرورت تعیین و مشخص نمودن حوزه‌های پژوهشی فعالیت‌ها و پژوهش‌های اعضای هیأت علمی پژوهشگاه، موضوع عدم امکان برطرف کردن مشکل هم‌پوشانی در تقسیم‌بندی موضوعی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه را با توجه به تنوع و گستردگی فعالیت‌ها متذکر شد. دکتر تنکابنی پیشنهاد داد با افزودن محورهای دیگری به محورهای یادشده، با ترسیم الگویی تصویری از هم‌پوشانی فعالیت‌های پژوهشکده‌ها و مراکز، شناخت بهتری از وضعیت فعالیت‌ها فراهم شود.

دکتر بنایی جهرمی: راه نیل به معرفت اینکه هویت پژوهشگاه چیست، دشوار و متفکرانه است.

دکتر مهدی بنایی جهرمی، مدیر گروه پژوهشی مطالعات میان‌فرهنگی معاصر، تلاش صورت گرفته برای گنجاندن مجموعه پژوهشگاه ذیل محورهای یادشده را برخاسته از نیاز ما به معرفت و شناخت این مسئله قلمداد کرد که هویت و ماهیت پژوهشگاه چیست. دکتر بنایی جهرمی درواقع مسئله اساسی را درباره این معرفت مرتبط با این سوال‌ها دانست که پژوهشگاه چه هست، چه باید بکند و چه می‌تواند انجام دهد. وی ادامه داد: مسئله معرفت به این سه موضوع، مسئله‌‌ای است که ما را رها نمی‌کند و تلاش برای دسته‌بندی و تقسیم‌بندی واحدها، به منظور پاسخ به آن است. این مسئله از خلائی حکایت دارد که دیده نشده است. اما در پی تأمین این معرفت دو راه می‌توان ذکر کرد: یک راه دریافت پاسخ از یک منبع قدرت سیاسی و ایدئولوژیک و تعیین مأموریت برای پژوهشگاه است و راه دوم نیل به ادراک تاریخی است که بدانیم در کجای تاریخ قرار گرفته‌ایم. این راه، راه دشوار و متفکرانه است. در این معنا، تاریخ یعنی حدود امکان‌های ما و اگر به این شناخت نائل نشویم، نمی‌دانیم که هستیم و چه می‌کنیم و چه می‌توانیم بکنیم. دکتر بنایی جهرمی تلاش صورت گرفته برای ارائه الگوی تقسیم‌بندی موضوعی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشگاه را تلاشی برای پاسخ به معرفت یادشده دانست که قابل ستایش و قدردانی است، هرچند ممکن است کافی دانسته نشود ولی می‌توان در مسیر تکمیل و اصلاح آن گام برداشت.

در پایان جلسه بر اساس مباحث صورت گرفته مقرر شد برخی اعضای شورا ازجمله دکتر نیره دلیر، دکتر سیده زهرا اجاق، و دکتر علیرضا شعبانلو الگوی پیشنهادی خود را برای تقسیم‌بندی پژوهشکده‌ها، مراکز و گروه‌‌های پژوهشی پژوهشگاه در جلسه آتی ارائه دهند. همچنین مقرر شد الگوی تقسیم‌بندی موضوعی ارائه شده از سوی دکتر شجاعی براساس پیشنهادهای اعضای شورا و افزودن محورهای دیگری در کنار سه محور یاد شده توسط گروه پژوهشی مدیریت اصلاح و بازآرائی شده و همراه با سایر پیشنهادها در جلسه آتی مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد.