درسگفتار بررسی و تحلیل رویکرد عصری – اجتماعی در تفسیر قرآن کریم

گروه مطالعات تاریخی فرهنگی قرآن کریم پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درسگفتار بررسی و تحلیل رویکرد عصری – اجتماعی در تفسیر قرآن کریم را با تدریس دکتر فروغ پارسا در زمستان 96 برگزار کرد.

سده 14 هجری که مقارن سده بیستم میلادی است شاهد تحولات چشمگیری در حوزه مطالعات قرآنی و نگاشته های تفسیری بوده است. این بازۀ زمانی از نقطه نظر تحولات فلسفی، علمی، فرهنگی و سیاسی در جهان نیز اهمیت زیادی دارد. چنان که در این دوران فلسفه ها و مکاتب فکری همچون اگزیستانسیالیسم، ماتریالیسم و مارکسیسم رواج پیدا کرده، ایده هایی همچون نزاع علم و دین، آزادی، عدالت اجتماعی، همسانی اقتصادی و برابری جنسیتی را مطرح می کنند. جهان اسلام در حالی که بالطبع از این تحولات تأثیر پذیرفته مسائل و درگیری های خاص خود را نیز داشته است. مسلمانان شیعه و سنّی در ایران و عثمانی بدلیل بی کفایتی، فساد و استبداد حاکمیت درگیر مبارزه با استعمار خارجی و نیز استبداد داخلی بودند. در این میان عالمان و دانشمندان تلاش کردند از خلال آموزه های قرآنی انگیزه و ایده های لازم برای انواع این مبارزات را فراهم آورند.  شخصیت محوری و طلایه دار این تحوّل بی سابقه در حرکت های دینی و قرآنی سید جمال الدین اسدآبادی (1897/1314-1838/1254) است. در واقع سید که از عقب ماندگی و انحطاط کشورهای اسلامی رنج می برد به این نتیجه رسید که تنها راه پیشرفت و ترقی مسلمانان بازگشت به آموزه ها و معارف قرآن کریم است. این نخستین بار در طی سده‌های متمادی است که مسلمانان برای حل مشکلات اجتماعی و سیاسی خود به قرآن روی آوردند و کلید حل مسایل خود را از قرآن و در تعامل با قرآن جستجو می کردند. در واقع سیدجمال موفق شد گرایشی با عنوان  عصری اجتماعی در تفسیر پدید آورد و گفتمان قرآنی نوینی را مطرح نماید. این گرایش در طول سده 14 به مثابه گرایش غالب در تفسیر قرآن وجود داشته است. این سلسله از درس گفتارهای قرآنی بررسی و تحلیل این گرایش تفسیری را بعهده دارد.

سرفصل ها و محتوای دوره آموزشی :
سابقه و بستر شکل گیری تفسیر اجتماعی در سده معاصر
توجهات قرآن کریم به جامعه، سرنوشت اجتماعی انسان
نمونه تفاسیر اجتماعی سده 14
سید جمال الدین اسدآبادی  ومیرزای نائینی و عالمان عصر مشروطه
نمونه تفاسیر اجتماعی سده 14
عبده – سید قطب
نمونه های منتخب در تفسیر اجتماعی
بازرگان – طالقانی – طباطبایی – مطهری