۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۷
پژوهشگاه علوم انسانی و مطا لعات فرهنگی با مشارکت جمیع کثیر از نخبگان و بزرگان علوم انسانی ، طرحی در گستره ملی ر ابا عنوان " طرح اعتلا ء علوم انسانی معطوف به پیشرفت توسعه کشور" از سال ۹۵ آغاز کرده است که هدف آن انجام پژوهش های مسئله محور، کاربردی، ودارای جهت‌گیری‌های بومی ومبتنی برسیاست‌های کلان ملّی بوده است که به معرفی آن می پردازیم :
الف-اهداف طرح اعتلا
طرح اعتلا علوم انسانی اهداف زیر را دنبال می کند :
۱-پیشبرد اهداف و مأموریت‌های تعریف‌شده برای علوم انسانی در برنامه توسعه واسناد بالا دستی کشور -یکی از اهداف مهم طرح اعتلا تحقق بخش عمده‌ای از اهداف و مأموریت‌های تعریف‌شده در برنامه توسعه واسناد بالا دستی نظام مانند سند جامع علمی کشور ، مصوبات مجلس تشخیص مصلحت نظام در حوزه گفتمان تحولِ علوم انسانی ومندرجات برنامه های توسعه پنجم وششم کشور می باشد به بیان دیگر بازنماییِ اندیشه ومسائل مستتر در اسناد بالادستی همچون سند چشم‌انداز بیست‌ساله جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴ شمسی؛ سیاست‌های کلی «علم و فناوری» (نظام آموزش عالی، تحقیقات و فناوری) ابلاغی ازسوی مقام معظم رهبری در شهریورماه ۱۳۹۳؛ سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه ابلاغی ازسوی مقام معظم رهبری در دی‌ماه ۱۳۸۷؛ نقشه جامع علمیکشور؛ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران؛ گزارش مدیریتی سند تحول راهبردی نظام آموزش عالی کشور؛ اساسنامه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مبنای انتخاب مسائل محوری در طرح اعتلا بوده است.
۲-پیشبرد اهداف وماموریت های ملی پژوهشگاه علوم انسانی در راستای توسعه کشور - طرح اعتلا طرحی همراستا با اهداف وماموریت های ملی پژوهشگاه علوم انسانی می باشد زیرا از جمله اهداف تاسیس پژوهشگاه و برنامه کلان پنجساله آن " ایفای نقش مؤثرتر در نقشه جامع علمی کشور، تقویت و گسترش قطب ها، شبکه ها و حلقه های گفت وگوی انتقادی علمی در حوزه علوم انسانی ایجاد و توسعه شبکه های علوم انسانی در سطح ملی و نیل پژوهش های حوزه علوم انسانی به تراز قطب های علمی آسیا " می باشد . ولذاطرح جامع اعتلا و ساماندهی علوم انسانی معطوف به پیشرفت کشور» محصول یا مولود فرهنگِ تفکر استراتژیک در پژوهشگاه است در راستای ایفای نقش مؤثرتر پژوهشگاه در عرصه ملی و در تدوین برنامه‌های توسعه کشور طراحی شده است. که در واقع تثبیت اعتبار علمی پژوهشگاه از طریق اجرای یک طرح بزرگ، شاخص، میان‌رشته‌ای و جامع و ماندگار و محصول‌محور ؛ واستفاده از بخش‌هایی از ظرفیت علمی ـ تحقیقاتی اعضای هیأت علمی و پژوهشگران پژوهشگاه، افزون بر فرصت اختصاص‌یافته برای طرح‌های موظف و,,تولید مقالات علمی برتر و کتاب‌های فاخر درازجمله دیگر اهداف طرح می باشد.
ب-ویژگی های طرح اعتلا
طرح اعتلا ویژگی های خاصی دارد که آن را از دیگر طرح ها متمایز می سازد این ویژگی ها عبارتند از :
۱-مامویت گرا بودن طرح -یکی از ویژگی های طرح اعتلا ماموریت گرا بودن آن است با توجه به اینکه هدف طرح اعتلا ،عملیاتی کردن و تحقّق مأموریت‌هایی است که در برنامه‌ها و اسناد بالا دستی کشور در مورد علوم انسانی مطرح شده است.( در اسناد بالا دستی کشور مثل برنامه‌ی توسعه‌ی علمی کشور و اسناد دیگر یک سری مأموریت‌ها و یک سری توصیه‌ها برای تحوّل و استفاده و کارآمدسازی علوم انسانی مطرح شده است ) لذاطرح اعتلا عمدتاً در راستای عملیاتی‌سازی و تحقّق این اهداف و مأموریت‌ها است. براین اساس یکی از ویژگی‌های مهم طرح این است که مستندات و اسناد بالا دستی مشخّص دارد. ومبتنی بر توصیه‌هایی است که در نقشه‌ی جامع علمی کشور در حوزه‌ی علوم انسانی شده است. در واقع در آنجا یک مأموریت‌های خاصّی برای علوم انسانی تعریف شده است. یا برنامه‌ی پنجم و ششم توسعه‌ی کشور مباحثی در حوزه‌ی علوم انسانی مطرح شده است و در سیاست‌های کلّی نظام برای رشد و توسعه‌ی علمی و تحقیقاتی کشور که مصوب سال ۸۳، مجمع تشخیص مصلحت نظام است و با تأیید رهبری ابلاغ شده است، باز یکی از اسناد بالادستی طرح اعتلا است. بنابراین در واقع می‌توان گفت طرح اعتلا یک هدف ملّی را دنبال می‌کند.
۲-کارفرمائی بودن طرح -ویژگی طرح اعتلا کارفرمایی بودن طرح است. در واقع کارفرمایی بودن یعنی اینکه سازمان برنامه و بودجه کارفرمای طرح است و پژوهشگاه مجری این طرح است. این الزامات خاص طرح کارفرمایی را خود به خود دارد. بنابراین به یک معنا می‌توانیم بگوییم یک طرح مأموریت‌گرا است که کارفرمای مشخّص دارد، کارفرمای سازمان برنامه و بودجه است. البتّه علاوه بر این اهداف دیگری هم دنبال می‌کند. به هر حال آن دغدغه‌های مقام معظّم رهبری در مسئله‌ی علوم انسانی، جهت‌دهی به ظرفیت علمی و تحقیقاتی اعضای هیئت علمی و اصولاً ارتقای جایگاه ملّی پژوهشگاه در نظام تحقیقاتی و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های کلان کشور و اصولاً پیش بردن یک پروژه‌ی فاخر در حوزه‌ی علوم انسانی در کشور از جمله اهداف این مسئله است.
۳- مسئله محوری – سومین ویژگی که طرح اعتلا دارد مسئله محوری طرح است. یعنی هدف آن پرداختن به مسائل محوری ومهم در حوزه ماموریت های عوم انسانی کشور می باشد که این مسائل که از اسناد بالا دستی استخراج شده است
۴- مشارکت گسترده صاحبنظران در سیاست گذاری واجرا- طرح اعتلا با مشارکت گستره اندیشمندان وصاحبنظران علوم انسانی کشور در حال اجرا می باشد بطوریکه حدود ۵۵ صاحبنظر برجسته در سیاستگذاری وکمیته علمی مستقیما فعال بوده وده ها محقق در کشور با طرح همکاری می کنند . که در ادامه به این مسائل می پردازیم :
ج-مسائل طرح اعتلا
در فاز صفر طرح اعتلا شش مسئله مهم از اسناد بالا دستی در خصوص ماموریت های محوله به علوم انسانی استخراج گردید و حول این مسائل پروژه های پژوهشی مختلفی به منظور تبیین وتحلیل ابعاد مسئله مذکور مطرح شد این مسائل از سه منظر مبانی نظری ، تحولات تاریخی وکاربست کنونی مسئله مطرح شده است که در مجموع یک کل را تشکیل می دهند وبا نگاهی سه بعدی به ابعاد مسئله در تلاش برای تبیین وارائه راهکارهای لازم در مواجهه با مسئله می باشند.بر اساس این شش مسئله طرح سازماندهی شد.
اوّلین مسئله، مسئله‌ی نسبت بین مهارت و تحصیل و اشتغال دانش آموختگان علوم انسانی است. در واقع مهارت و تحصیل یکی از دغدغه‌های مهم در حوزه‌ی علوم انسانی کشور است. ودر اسناد بالا دستی به این مسئله اشاره شده است که باید ابعاد این موضوع تحلیل وتبیین شده وراهکارهای مناسبی برای حل این مسئله ارائه گردد. برای این موضوع راه حلی برای این اتخاذ شود و هم در بسیاری از پژوهش‌هایی که در کشور، در خصوص تحوّل علوم انسانی مطرح شده است، این بحث به کرّات تأکید شده است که مهارت و تحصیل و اشتغال دانش آموختگان باید تحقیقات جامعی در مورد آن انجام بگیرد، . بر این اساس طرح اعتلا این مسئله را به عنوان یکی از مسائل مهم مطرح کرد و در ذیل آن سعی کرد که یک سری پروژه های پژوهشی را تعریف کند.
دومین مسئله ، نسبت بین پژوهش های علوم انسانی و نهادهای اجرایی وحکومتی است. اصولاً رابطه‌ی نهادهای اجرایی و مرکز پژوهش علوم انسانی در ایران ضعیف است و بسیاری از پژوهش ها ی علوم انسانی بر مراکز تصمیم سازی واجرا اثر گذاری کم رنگی دارند. و این یکی از چالش‌هایی است که در بسیاری از تحقیقاتی که در ایران، در حوزه‌ی علوم انسانی انجام شده است، به عنوان یک مسئله مطرح شده است. در اسناد بالا دستی هم به این مسئله اشاره کردند. لذا در طرح اعتلا در ذیل این مسئله ، عناوین مختلف پژوهشی مطرح شده تا این مسئله را در حوزه های مختلف آسیب شناسی کرده وبرای آن راه حل هائی ارائه دهد.
سومین مسئله نسبت علوم انسانی با صنعت، تجارت و فن‌آوری است. اینکه چقدر مسائل صنعت کشور به علوم انسانی پیوند خورده است؟ واقعاً چقدر در طرح‌های صنعتی کشور پیوست‌های علوم انسانی لحاظ می‌شود؟ در مسائل شهرسازی چقدر مسائل علوم انسانی در نظر گرفته می شود ؟ بحث تجاری‌سازی در علوم انسانی چگونه قابل عملیاتی شدن است ؟ همچنین بحث استفاده از تکنیک‌های جدید، در علوم انسانی نیز از جمله پرسشهای کلیدی حول این مسئله می باشد
چهارمین مسئله نسبت علوم انسانی و جامعه است. در واقع رابطه‌ی علوم انسانی و جامعه به چه صورت است، چقدر مراکز و نهادهای مدنی، اجتماعی در پیشبرد علوم انسانی نقش دارند و علوم انسانی اصولاً در حل بحران‌ها و معضلات اجتماعی چه نقشی را ایفا کرده است و چقدر توانمند است؟ رابطه علوم انسانی وجامعه چگونه است ؟
پنجمین مسئله نسبت علوم انسانی با پیشرفت و توسعه‌ی کشور است که باز به عنوان یک مسئله و دغدغه‌ی مهمی ،اسناد بالا دستی بر آن تاکید دارند. و یکی از بحث‌های بسیار جدّی و مسائل مهم علوم انسانی است. که در طرح اعتلا به صورت خاص مورد برسی در قالب پروژه های تحقیقاتی مختلف مورد برسی قرار گرفته است.
ششمی مسئله نسبت علوم انسانی با قدرت ملّی و بین المللی است. یعنی واقعاً علوم انسانی می‌تواند چه تأثیری در ارتقای قدرت نرم جمهوری اسلامی داشته باشد؟ چه تأثیری در قدرت سخت‌افزاری کشور داشته باشد؟ چه تأثیری در قدرت علمی کشور داشته باشد؟ در واقع جایگاه علمی کشور را در یک نگاه بین المللی را چگونه می‌تواند ارتقا ببخشد؟ این هم یکی از مسائل مهم علوم انسانی است.
هفتمین مسئله تجربه جهانی در بحث تحوّل علوم انسانی است که تلاش می کند به بررسی تجربه جهانی در اعتلا علوم انسانی بپردازد تا این تجربه راهگشای اعتلا علوم انسانی در کشور نیز باشد.
هشتمین مسئله مسئله دین و علوم انسانی است. که به بررسی ابعاد تاثیر گذاری دین ورویکردهای مختلف به رابطه دین وعلوم انسانی می پردازد.
بنابراین طرح اعتلا یک طرح کاملاً مسئله محور است که هر کدام از این مسائل یک سری پروژه های پژوهشی با نگاه ها ورویکردهای سه بعدی یعنی نظری ، تاریخی وکاربستی ذیل آن عنوان شده است. مجموعاً حدود ۱۲۰ عنوان طرح ذیل این مسائل تعریف شده است. که انجام این پژوهشها می تواند کمک مهمی به تبیین نقش علوم انسانی در توسعه وپیشرفت کشور بوده ونقشه راه تاعتلاعلوم انسانی در ایران اسلامی را فراهم آورد.
د-ساختار اجرائی طرح
ساختار طرح شامل دبیرخانه، شورای سیاستگذاری، کمیته‌ی علمی، کارگروه‌ها می باشد که مجموعه وسیعی از از اساتید وصاحبنظران شاخص علوم انسانی را در برمی گیرد.
ه-مراحل اجرائی واقدامات انجام شده
-تدوین ساختار و آیین‌نامه‌ی طرح و تعیین اعضای کمیته‌ی علمی و کارگروه‌ها
-تدوین پروژه های فاز صفر از سه منظر مبانی ، تاریخ وکاربست(۱۲۰ درخواست پروژه)
-تشکیل ده ها جلسه حدود کارشناسی و سیاستگذاری وعلمی وبررسی طرح ها
-اعلام فراخوان وسفارش طرح ( که تا کنون حدود یکصد پشنهاد به دبیرخانه واصل شده است -بررسی طرح ها ی ارسالی در کارگروه ها با حضور صاحبنظران
-نهائی شدن حدود سی طرح طی سال اول اجرای طرح (هر ۲۰ روز یک طرح )
-انعقاد قرارداد با محققان وپیگیری پیشرفت طرح ها
-برنامه‌ریزی برای نشست‌های خبرگانی در حوزه مسائل
- انتشار مجله‌ی تخصّصی طرح اعتلا
-راه اندازی وب سایت طرح اعتلا
به نقل از فصلنامه طرح اعتلا
ادامه مطلب
