اخبار

انتشار کتاب خلاصه مقالات اولین «همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و  اجتماعی» دانشگاه کاشان
انتشار کتاب خلاصه مقالات اولین «همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی» دانشگاه کاشان

انتشار کتاب خلاصه مقالات اولین «همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی» دانشگاه کاشان

هشت چکیده مقاله از مرکز نوآوری و توسعه فناوریِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در کتاب «خلاصه مقالات اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی» منتشر شد. اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی، روز چهارشنبه ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ در دانشگاه کاشان با همکاری مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار گردید و از کتاب «خلاصه مقالات اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی» نیز در روز همایش رونمایی شد. کتاب «خلاصه مقالات اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی» شامل ۱۹۶ چکیده مقاله است که از بین ۲۵۰ چکیده مقاله ارسالی به همایش توسط کمیته علمی همایش پذیرفته شده‏اند. هشت چکیده مقاله ارسالی از سوی پژوهشگران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز در این کتاب منتشر شده است که آن‏ها را مرور می‏کنیم: تاریخ فرهنگی؛ رویکردی میان‏ رشته‏ ای برای خلق نوآوری در دانش تاریخ دکتر محمدامیر احمدزاده دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تاریخ فرهنگی متاثر از چرخش فرهنگی که در دهه ۱۹۷۰م رخ داد، شکل گرفته است. این رویکرد ترکیبی از مطالعات فرهنگی، انسان‏شناسی و جامعه ‏شناسی است و قابلیت کاربست آن در مطالعات تاریخی وجود دارد. مساله پژوهش حاضر این است که بکاود چگونه می‏توان با بهره ‏گیری از مطالعات تاریخ فرهنگی در عرصه تاریخ نگاری ایران به خلق و ابداع نوآورانه مفاهیم، معانی، روش‏ها و دانش‏ها قایل شویم؟ دستاورد بحث نشان خواهد داد که یکی از راهکارهای نوآورانه در هر دانشی به ‏ویژه تاریخ، بهره ‏گیری از رویکردهای میان ‏رشته ‏ای برای تبیین، بازخوانی و بازآفرینی آن است. از آنجا که مرزهای رشته‏ ای مانع از تحول در دانش ‏های کلاسیک همچون تاریخ می‏شود لذا راهکار نیل به نوآوری در تاریخ، بهره ‏گیری از روش‏ها و رویکردهای جدید از یک سو و تلاش برای تبدیل دیسیپلین تاریخ به مطالعات تاریخی است که رویکرد تاریخ فرهنگی به‏ عنوان یک میان‏ رشته‏ ای نقش اساسی در توسعه و بسط موضوعات تاریخ نگاری با تکیه بر توجه به فرهنگ و جامعه خواهد شد. از حیث روش ‏شناسی نیز رویکرد تاریخ فرهنگی با تاکید بر روش‏های کیفی امکان بازاندیشی در تاریخ را شکل می‏دهد. در تاریخ فرهنگی به ‏جای استفاده از ادبیات نخبه‏ گرایانه موجود در تاریخ نگاری کلاسیک، از رویکرد فرهنگ ‏گرا و ادبیات عمومی بهره گرفته می‏شود. رویکردها و روش‏های کیفی از جمله تحلیل مردم ‏نگارانه، نشانه ‏شناسی، تحلیل روایت، و تحلیل گفتمان با استفاده از رویکرد تاریخ فرهنگی قابل کاربست است. تاریخ فرهنگی ضمن اجتناب از فرضیه ‏های فراگیر و متن‏های کلی، توجه و تمایل جدی به آثار غیررسمی و حاشیه ‏ای دارد و به تولید دانش محلی می‏ انجامد. این رویکرد به تولید معناها و احساسات، دانش‏ها و ذهنیت ‏ها منجر می‏شود. (احمدزاده،۱۴۰۱:۳۰) هنر: تجلی اندیشه خلاق و نوآورانه بشر (نشانه‏ شناسی پوسترهای اخلاق مراقبت زنانه) فاطمه بدوی دانشجوی دکتری مطالعات زنان؛ پژوهشگر مرکز نوآوری و توسعه فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هنر بستر تجلی اندیشه ‏های روشنگرانه و نوآورانه اندیشمندان حوزه علوم انسانی ـ اجتماعی است. دانشمندی که با سواد هنری آشنا است، می‏تواند اندیشه و تمنیات قلبی خود را با تأثیری شگرف به جامعه ارائه کند. بخشی از ذهن ما سازنده و بخشی دیگر کاشف است و قدرت خیال، به سازندگی منجر می‏شود. دنیای جدید در مباحث مختلف از عنصر خلاق ذهن استفاده بسیاری می‌کند و با این خلق ذهنی، یک شی فیزیکی هنری به‏ وجود می‏آید. هنرمند با رمزگذاری معنا در اثر هنری خود، و جستجوگر دانش با رمزگشایی اثر هنری به معنا و پیام نهفته در آثار هنری دست یافته، دریچه جدیدی به سوی دانش و علم می‏ گشاید. در پژوهش حاضر که با روش کیفی به تحلیل نشانه‏ های اخلاقی پوسترهای جهانی با سوژه زن و مادری پرداخته خواهد شد، هدف نگارنده این است که با بررسی نمادها، سمبل ها و نشانه‏ های جهانی به این مهم دست یابد که: ۱- اندیشمندان اخلاق مدار از چه نمادها و سمبل هایی برای ترویج اندیشه اخلاق مراقبت استفاده کردند؟ ۲- آیا تفاوتی در نمادها و نشانه‏ های ارائه شده در پوسترهای با سوژه مادری و زنانه و عام وجود دارد یا خیر؟ جامعه مورد مطالعه پژوهش حاضر، پوسترهای جهانی با سوژه زن، مادری و اخلاق مراقبت است که با روش نشانه‏ شناسی و تحلیل مضمون مورد مطالعه قرار خواهند گرفت و در نهایت نتایج تحقیق از دو بعد صوری و محتوایی به صورت طبقه‏ بندی شده و در جداول مفهومی ارائه و با چهارچوب نظری اخلاق مراقبت زنانه گیلیگان، مورد بحث و تحلیل قرار خواهد گرفت. (بدوی،۱۴۰۱:۳۱) تاریخ مفهوم و بازخوانی تغییرات و گسست‌ها در تاریخ اجتماعی؛ (نظریه ـ روشی برای نوآوری در علوم‏ اجتماعی) دکتر نیره دلیر دانشیار پژوهشکده تاریخ ایران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در تاریخ و علوم اجتماعی پیشرفت‌هایی در زمینه چرخش زبانی یا چرخش فرهنگی ایجاد شد و پژوهشگران علوم انسانی توجه خود را به پرسش‌هایی در باب زبان، هویت، سمبل‌ها و ساختارهای اجتماعی معطوف نمودند. محافل علمی این گرایش به فرهنگ و زبان را امری نوظهور و بداعت در سده بیستم می‌دانند. زبان یک امر اجتماعی، تاریخی و فرهنگی است؛ هرگاه یک نقطه عطف یا «چرخش نابهنگام» در سیر عادی زندگی ایجاد شود، اثر خود را در زبان نشان می‌دهد. زبان در برابر این چرخش یا گسست موضع می‌گیرد و فرایندهای سلبی و ایجابی در نقد گذشته، تقابل‌افکنی، عادی‌سازی، غیریت‌سازی، ابهام‌زدایی و... در جدال‌های چندگانه سیاست، فرهنگ، اقتصاد را بیان می‌کند. کوزلک مهم‏ترین اندیشمند تاریخ مفهوم معتقد است همه واقعیت‌ها در زبان منعکس نمی‏شود، گاهی بخشی از واقعیت وارد زبان نمی‌شود .اما این بدان معنا نیست که مورخ، نقش زبان در فهم صورت‏بندی تاریخ و انتقال تجربیات را نادیده بگیرد و در بازنمایی آن از واقعیت تشکیک کند. کوزلک از امکانیتی سخن می‌گوید که افزون بر قلمرو «تجربه»‎ای که انسان در آن زندگی می‎کند، در مقابل آن یک «افق» می‎گشاید و از آن به‎عنوان «افق انتظار» نام می‎برد. «افق انتظار» که رو به‌سوی آینده بودن آدمی است و با قلمرو تجربه در یک «دیالکتیکی» قرار می‎گیرند که بسته به دوران‎ها و بافت‎های تاریخی، نسبتِ آن تغییر پیدا می‎کند. در واقع انسان‌ها به عنوان کنشگران تاریخی از طریق مفاهیم و معنایی که هنگام تجربه در زبان منعکس می‏کنند «امکان‌های تاریخ» یا «تاریخ‌های ممکن» را رقم می‌زنند. از این‌رو، راینهارت کوزلک «فضای تجربه» و «افق انتظار» را برای تحولات تاریخی و نگرش به زمان طرح می‌کند. پژوهش حاضر تلاش دارد بر اساس «نظریه ـ روش تاریخ مفهوم»؛ راینهارت کوزلک، امکانیت «نوآوری» براساس دیالکتیک «فضای تجربه» و «افق انتظار» در پیوند تاریخ اجتماعی و زبان بررسی نماید. (دلیر،۱۴۰۱:۳۲) نوآوری در علوم انسانی (واکاوی سیاستگذاری‏ها و برنامه ‏ریزی‏ های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حوزه علوم انسانی‏ کاربردی) دکتر زهرا حیاتی دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی کاربرد دانش، هدفی است که در برابر اهداف شناخته‏ شده‏ ای مانند اشاعه یا تولید دانش قرار می‏گیرد. در برنامه ‏ریزی ‏ها و سیاستگذاری‏ های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، می‏توان سهم فعالیت‏های علمی را در سه زمینه بازتعریف کرد: اشاعه دانش، تولید دانش و کاربرد دانش. دستیابی به دیدگاه وتعریف مشترک درباره دانش کاربردی (علوم انسانی کاربردی) در میان مدیران و اعضای هیئت علمی پژوهشگاه (و در مرحله بعد، دانشجویان) از گام‏های بنیادینی است که با راه‏ اندازی بخش‏هایی مانند «مرکز نوآوری و توسعه فناوری» ذیل حوزه ریاست پژوهشگاه، و «مدیریت کاربردی‏ سازی پژوهش‏های علوم انسانی»، ذیل حوزه معاونت کاربردی‏ سازی علوم انسانی و فرهنگی، محقق شده است. مفهوم کاربرد دانش ذیل دانشگاه نسل سوم تعریف می‏شود و محور آن «توسعه اقتصادی از طریق نوآوری علمی» است. راهکارهای عملیِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ترویج دانشِ کاربردی، براساس نگاه انتقادی به مسئله تعریف شده است. برای مثال، شورای پژوهشی باید بتواند نقش نوآورانه و کاربردی طرح‏های کاربردی را در دو زمینه تشخیص دهد: ۱-«افزایش سودمندی و فراگیری دانش یا تعامل خلاق دانش با محیط»؛ ۲- «افزایش کالا و خدمات» . از آنجا که دانش کاربردی یک امر چندساحتی است و لایه ‏های مختلف مدیریتی، اداری و علمی در تحقق آن دخیل هستند، پژوهشگاه می‏تواند سیاست‏های موازی خود را تعریف کند؛ مانند: ۱- اولویت بخشی به آموزش مدیران؛ به ‏ویژه تحقق انسجام ادراکی درباره دانش کاربردی در شورای پژوهشی که عهده ‏دار نظارت و تصویب طرحنامه ‏ها است؛ ۲-توسعه آموزش‏های مهارتی درمیان اعضای هیئت علمی؛ به ‏نحوی که پژوهشگر در فرایند پژوهش به شناخت بهتری از نظام تولید و بازار کار و اشتغال دست یابد؛ ۳-ایجاد اصلاحات آموزشی در سطح تحصیلات تکمیلی؛ به نحوی که دانشجو حین فراگرفتن دانش نظری، مهارت‏های مربوط به خلاقیت تعامل دانش کسب شده را با محیط به دست آورد؛ ۴- تعریف سرفصل‏های بین‏ رشته‏ ای یا گروه‏های پژوهشی بین ‏رشته ‏ای که در برابر رشته ‏های سنتی بهتر می‏توانند با ساختارهای اجتماعی و فرصت‏های اقتصادی که ماهیت چندبعدی دارند ارتباط برقرار کنند. (حیاتی، ۱۴۰۱:۳۳) فلسفه برای کودکان؛ نوآوری در مطالعات بین ‏رشته ‏ای (نگاهی به اصلی‌ترین اعتراضات واردشده به برنامه فلسفه برای کودکان و پاسخ‌های پیشنهادی به آن‏ها) دکتر روح‌الله کریمی استادیار پژوهشکده اخلاق و تربیت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی زکیه مقدادی دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته فلسفه دین، دانشگاه خوارزمی متیو لیپمن، بنیانگذار برنامه فلسفه برای کودکان، معتقد است این برنامه همان نقطه عطفی است که فلسفه را به عمل درمی‌آورد. این برنامه یکی از نوآورانه‌ترین شیوه‌ها برای کاربردی کردن علوم انسانی است. ‌همان‌گونه که مارتا نوسباوم در کتاب «نه برای سود: چرا دموکراسی به علوم انسانی نیاز دارد؟» تاکید می‌کند، جوامع امروزه همه چیز را برپایه ارزش سود ارزش گذاری می‌کنند و این موجب بحران پنهان برای جوامع شده است. از این‏رو، مهم‌ترین وظیفه علوم انسانی تربیت شهروندانی است که بتوانند در جامعه دموکراتیک با یکدیگر زندگی کنند و بدین منظور این شهروندان باید سه توانایی اصلی داشته باشند: استدلال نقادانه، شهروند جهانی شدن و تخیل همدلانه. نوسباوم برنامه فلسفه برای کودکان را بهترین الگو برای این منظور می‌داند. با همه موفقیت‌هایی که این برنامه طی شصت سال گذشته در جهان کسب کرده است، اعتراضاتی نیز در جهان و در ایران نسبت به آن توسط کارشناسان علوم‏تربیتی، فیلسوفان، جامعه‌شناسان و دینداران مطرح شده است. در این مقاله ۱۵ اعتراض عمده به این برنامه احصا شده و به طور مختصر به هریک از آنها پاسخ داده شده است. روشن است که پرداختن مفصل به هریک از این اعتراضات مقاله یا حتی کتابی مستقل می‌طلبد؛ با این حال پرداخت یکجا به این اعترضات نیز می‌تواند برای پژوهشگران و دست‌اندرکاران تربیتی نکاتی داشته باشد و به نوآوری در سرفصل‏ های مطالعه بین ‏رشته ‏ای فلسفه برای کودکان بیانجامد. (کریمی و مقدادی،۱۴۰۱:۳۴) بررسی جایگاه علوم انسانی و اجتماعی در زیست‏ بوم نوآوری دکتر فرزانه میرشاه‌ولایتی استادیار گروه پژوهشی مدیریت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هنر و علوم انسانی، طیف گسترده ای از رشته های پژوهشی شامل باستان شناسی، ادبیات، تاریخ، فلسفه و موسیقی را تشکیل داده که به طور مستمر به رشد بدنه ی دانشی بشر از تجربیات انسانی و هویت کمک می¬کند. این‏گونه از دانش به پرورش فرهنگ ملل و رفتار نوآورانه و حتی ارایه خدمات و کالاهای نوآور می تواند بینجامد. درعین حال این حوزه ارتباطی قوی با صنایع خلاق دارد. براساس مستندات متعدد، پژوهش های این حوزه حکم سوخت صنایع خلاق را داشته و این نوع صنعت به نوبه خود محرک نوآوری است. هرچند علم و فناوری و هنر و علوم انسانی به نوعی مکمل و هم تراز یکدیگر و نه در طول یکدیگر می توانند در زیست ‏بوم نوآوری تعریف شوند، درحالی که کارکرد حوزه علوم تجربی و فنی و مهندسی در این عرصه تا حدود زیادی روشن است، این موضوع در خصوص علوم انسانی و هنر چندان صدق نمی‌کند. اگر علم به بشر امکان ارزیابی عملی بودن یا نبودن تغییرات پیشنهادی از طریق آزمایش را می دهد، هنر و علوم انسانی پیش زمینه ای را فراهم می‏سازد که به واسطه آن می توان تاثیرات پیچیده تغییر در جامعه را درک کرد و در عین حال، کارکرد دیگر علوم انسانی و هنر، ترجمه و ابلاغ علم به مخاطب عام است. این مقاله با استفاده از مرور ادبیات نظام مند به بررسی نقش و کارکرد علوم انسانی و هنر در زیست‏ بوم نوآوری می پردازد. (میرشاه‏ ولایتی،۱۴۰۱:۳۵) نوآوری در جشنواره ‏های علوم ‏انسانی و هنر (کاربردی‏ سازی‏ جشنواره‏ های فرهنگی و هنری در ایران با همراهی علوم ‏انسانی، هنر و صنعت) دکتر محمد نجاری معاون مرکز نوآوری و توسعه فناوری- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از نمونه‏ های موفق هویت‏ سازی شهر در جهان، دو شهر «رجیو» در نزدیکی میلان ایتالیا و «اشتوتگارت» آلمان است. این دو شهر امروزه از مکان‏های کلیدی در حوزه آموزش به کودکان هستند. بازبینی گذشته این دو شهر نشان می‏دهد برنامه‏ ریزان و سیاستگذاران، با کمک نهادهایی مانند شرکت بوش، تمام هویت شهر را در خدمت کودکان قرار دادند و آن را به قطب آموزش کودکان تبدیل کردند. با الگوپذیری از این پیشینه موفق، می‏توان از ظرفیت ‏های موجود برای هویت ‏بخشی به شهر بهره گرفت؛ و در این جستار بر «جشنواره‏های فرهنگی هنری» تأکید می‏شود. برگزاریِ جشنواره‌های فرهنگی و هنری بستری را فراهم می‌کند که هنرمندان و هنرسنجان را گردِ هم می‏آورد تا داوری کنند و داوری شوند و از دریچۀ سنجش به سنجیدگی بیشتری برسند. روشِ تحقیق، توصیفی است؛ و نخست به بررسیِ جامع و کامل جشنواره‏ های موضوعی در ایران، به ‏ویژه جشنواره‏ هایی پرداخته می‏شود که موضوعات صنعتی را دستمایه تولید آثار هنری قرار داده ‏اند؛ سپس با آسیب‏ شناسی جشنواره ‏های فوق، برگزاری یک جشنواره کاربردی، پیشنهاد می‏شود. فضای فرهنگی ایران از دیرباز حلقه مهم اتصال فرهنگ‏های هند قدیم و منطقه مدیترانه بوده‏؛ و این ویژگی، ایران را در جایگاه بوته ذوب ارزش‏های فرهنگی قرار داده است که در آن، سرشت فرهنگ‏های مجاور با جوهر وجودی بومی در هم‏ می‏آمیزد و با جرح و تعدیل‏ هایی به نسل‏های بعدی می‏رسد. پس از روزگارِ بیماری منحوسِ کووید، بسیاری از رویدادهای فرهنگی، تحت تاثیر شرایط قرنطینه، اهمیت و تاثیرگذاری خود را از دست داد. از دیگرسو، آموزش مجازی و قرنطینه‏های طولانی، باعث به‏وجود آمدن، اختلالاتِ عمیقِ روانی در کودک و نوجوان و والدینِ آن‏ها شد. این اهمیت در شرایط کنونی و فضای یاسِ عمومی، صد چندان شده است؛ و به‏ همین جهت، پایه ‏گذاری رویدادی جدید، با شرط برنامه ‏ریزی دقیق و برگزاری صحیح، می‏تواند جای مناسبِ خود را بین مخاطبان بیابد. یکی از این برنامه‏ ها، برگزاری جشنواره ‏هایی برای هویت‏ بخشی به شهر، با نقش ‏آفرینیِ صنعتِ حامیِ جشنواره است. (نجاری، ۱۴۰۱:۳۶) نوآوری در ثبت رویدادهای علوم انسانی «تدوین وقایع‌نگاری (کرونولوژی) علوم انسانی ایران از قرن نخست تا قرن پنجم هجری» ناصر زعفرانچی معاون مدیریت تحصیلات تکمیلی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ثبت رویدادهای مربوط به حوزه علوم انسانی (مانند تالیف و ترجمه کتاب، تاسیس مدارس و نهادها، بیمارستان‌ها، کارگاه‌های تولید کاغذ، پوشاک و...) این امکان را در اختیار محققان حوزه علوم انسانی قرار می‌دهد که در فرایند تحقیقات و برنامه‌ریزی‌های خود به سنت و گذشته خویش اشراف داشته، موضع‌گیری‌ها و تصمیماتی واقع‌گرایانه و مبتنی بر هویت و سنت ایرانی اتخاذ کنند. طرح تدوین وقایع‌نگاری (کرونولوژی) علوم انسانی ایران از قرن نخست تا قرن پنجم هجری، یک محتوای برخط (آنلاین) است که همه حوادث مربوط به علوم انسانی را از قرن نخست هجری تا قرن پنجم هجری ثبت می‌کند و اطلاعات لازم را در اختیار محقق قرار می‌دهد. برای نمونه، اهالی حوزه ادبیات فارسی در این محتوای برخط متوجه زمان اولین تالیف اثر به زبان فارسی دری شده، به این ترتیب، علاوه بر علم به تاریخِ تدوینِ این اثر، با محتوای آن (با استفاده از معتبرترین منابع) نیز آشنا می‌شوند. این امر درباره باقی آثار نیز به ترتیب زمانی اجرا می‌شود و محقق با زمان تالیف و ترجمه متون ادبی به زبان فارسی آشنا می‏شود و درمی‏یابد از میراث زبان و ادب فارسی کدامین اثر تصحیح نشده و نیازمند تصحیح و انتشار است. این موضوع درباره دیگر حوزه‌های علوم انسانی نیز مصداق دارد و می‌تواند عملی شود. در هر حال، تدوین وقایع‌نگاری (کرونولوژی) علوم انسانی ایران که می‌تواند تا قرون معاصر ادامه یابد، ماده لازم و اولیه را برای همه محققان علوم انسانی و فعالان حوزه‌های دانش‌بنیان فراهم می‌سازد تا با علم به گذشته اقدامات و تدابیر فرهنگی مناسب (از تصحیح متون و پژوهش گرفته تا تولید محصولات فرهنگی) را اتخاذ کنند. (زعفرانچی، ۱۴۰۱:۳۷)

ادامه مطلب
تشکیل «باشگاه دانش‌آموزی علوم انسانی» برای ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان رشته‌‌های علوم انسانی
در سی و دومین جلسه شورای پژوهشی مطرح شد:

تشکیل «باشگاه دانش‌آموزی علوم انسانی» برای ارتباط مؤثر با دانش‌آموزان رشته‌‌های علوم انسانی

سی و دومین جلسه شورای پژوهشی پژوهشگاه روز دوشنبه اول اسفند ‌ماه ۱۴۰۱ در سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در این جلسه ضمن ادامه تبادل نظر اعضای شورا درباره اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه، برخی دیگر از طرح‌های ترجمه‌ای و تألیفی پیشنهادی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه ذیل طرح کلان ملی «استعمارشناسی در ایران» به تصویب رسید. دکتر نجفی: امیدواریم شاهد بهبود وضعیت منابع مالی پژوهشگاه در سال آتی باشیم در ابتدای جلسه دکتر موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه، پس از درود و صلوات بر پیامبر خاتم صلّ ا... علیه و آله و سلّم و اهل بیت علیهم السّلام، ضمن اعلام افزایش و صدور احکام کارگزینی مرتبط با جهش علمی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه گفت: به رغم مشکلات و تنگناهای مختلف مالی که پژوهشگاه با آن مواجه است، با پیگیری و تلاش‌هایی که صورت گرفت ضریب افزایش جهش علمی در احکام اعضای هیأت علمی اعمال شد. دکتر نجفی اظهار امیدواری کرد با تلاش صورت گرفته در جهت افزایش بودجه برای سال ۱۴۰۲ و بهبود وضعیت مالی پژوهشگاه، مدیریت پژوهشگاه بتواند علاوه بر بازپرداخت بدهی‌های گذشته، شرایط معیشتی و اقتصادی مناسب و در خور شأن اعضای مختلف پژوهشگاه را فراهم کند. وی بر اهمیت تلاش حداکثری اعضای پژوهشگاه در پرداختن و توجه به حوزه‌‌های مختلف مرتبط با مسائل کشور و جامعه به عنوان یکی از مأموریت‌های اصلی پژوهشگاه تأکید کرد. دکتر قنبرلو: بنابر مصوبه شورا، ضریب افزایش جهش علمی در احکام اعضای هیأت علمی اعمال شد سپس دکتر عبدا... قنبرلو، معاون اداری، مالی و مدیریت منابع پژوهشگاه در تشریح وضعیت منابع مالی پژوهشگاه و صدور احکام افزایش جهش اعضای هیأت علمی پژوهشگاه گفت: پس از بررسی‌هایی که در جلسات پیشین شورا درخصوص اجرایی ساختن ضریب افزایش جهش علمی در احکام اعضای هیأت علمی صورت گرفت، مطابق با مصوبه شورا، تغییرات لازم از سوی واحد کارگزینی و مدیریت مالی پژوهشگاه در احکام صورت گرفت. دکتر قنبرلو تأکید کرد: پس از مشخص شدن وضعیت تخصیص اعتبار ماهانه پژوهشگاه، امکان پرداخت معوقات با مذاکرات صورت گرفته توسط رئیس پژوهشگاه فراهم شد. وی اظهار امیدواری کرد با تلاش‌ها و پیگیری‌های صورت گرفته، بتوان با تأمین منابع لازم نسبت به پرداخت معوقات گذشته و نیز افزایش مناسب حقوق در سال آتی اقدام لازم را صورت داد تا با کاستن از بخشی از مشکلات مختلف اعضای مختلف علمی و غیرعلمی، شاهد فضای پرنشاط‌تری در پژوهشگاه باشیم. تصویب برنامه‌های پژوهشی پیشنهادی مرتبط با طرح کلان ملی «استعمارشناسی در ایران» در ادامه جلسه شورا عناوین و مجریان برنامه‌های پژوهشی پیشنهادی اعضای هیأت علمی پژوهشگاه ذیل طرح کلان ملی «استعمارشناسی در ایران» که شامل سه برنامه پژوهشی تألیفی و دو برنامه پژوهشی ترجمه‌ای پیشنهادی از سوی اعضای هیأت علمی پژوهشکده دانشنامه‌نگاری بود، پس از ارائه توضیح مختصری از سوی رئیس پژوهشکده، به تصویب اعضای شورا رسید. در این بخش از جلسه شورا، دکتر نجفی ضمن قدردانی از مشارکت اعضای پژوهشگاه در این طرح کلان، این طرح را یکی از امتیازات و ویژگی‌های پژوهشگاه برشمرد که توانسته است در بهبود و ارتقاء جایگاه پژوهشگاه در میان مؤسسات و نهادهای آموزشی و پژوهشی نقش مؤثری داشته باشد. وی با بیان استقبال سایر نهادها و مراکز مختلف علمی و غیر علمی همچون وزارت امور خارجه و... برای مشارکت در این طرح، اظهار امیدواری کرد با توجه به منحصر به فرد بودن این طرح و فقدان مطالعات در این زمینه، با انتشار دستاوردهای مرتبط با آن پژوهشگاه بتواند نقشی مؤثر در تحقق اهداف و مأموریت‌های خود در چارچوب انتظارات مسئولان و مدیران کشور ایفاء کند. گزارش دکتر فتح‌الهی از برگزاری همایش «نظم جدید بین‌الملل، بحران اوکراین و جایگاه جمهوری اسلامی ایران» سپس دکتر محمدعلی فتح‌الهی، رئیس پژوهشکده مطالعات سیاسی، بین‌المللی و حقوقی گزارشی از فرایندهای برگزاری همایش «نظم جدید بین‌الملل، بحران اوکراین و جایگاه جمهوری اسلامی ایران» ارائه کرد و گفت: مطابق برنامه‌ریزی صورت گرفته این همایش روز دوشنبه ۱۵ اسفندماه در سالن تمدن ساختمان مرکزی پژوهشگاه با حضور مهمانان ویژه و سخنرانان مختلف در بخش‌ها و پنل‌های مختلف برگزار خواهد شد. دکتر فتح‌الهی متذکر شد: بحران اوکراین منجر به برآمدن و شکل‌گیری نظمی نو در میان قدرت‌های مختلف در عرصه بین‌الملل شده است و همین امر نشان از اهمیت حضور سخت‌افزاری و نرم‌افزاری کشورهای مختلف ازجمله جمهوری اسلامی به‌منظور تأمین منافع و امنیت کشور دارد. رئیس پژوهشکده مطالعات سیاسی، بین‌المللی و حقوقی ادامه داد: در پنل‌های مختلف این همایش به نقش و جایگاه جمهوری اسلامی در نظم نوین جهانی، مباحث نظری نظم جهانی و... مورد بحث و بررسی سخنرانان مختلف این همایش از دانشگاه‌ها و مراکز و نهادهای پژوهشی و علمی کشور قرار خواهد گرفت. وی یکی از مسائل محوری این همایش را پرداختن به اتخاذ موضع استراتژیک و راهبردی کشور در عرصه بین‌الملل و مواجهه با قدرت‌های جهان برشمرد که با اتخاذ سیاست نه شرقی نه غربی بر حفظ استقلال کشور در مواجهه با قدرت‌های جهان کوشیده است نقشی مؤثر در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی در جهت تأمین منافع کشور به صورت‌های مختلف اقدام نماید. وی متذکر شد: پرداختن به ماهیت و منظور از شرق و غرب در سیاست جمهوری اسلامی از ابعاد مختلف حائز اهمیت است و در این زمینه ضروری است توجه شود که امروزه منظور از شرق و غرب، صرفاً ماهیت جغرافیایی و... ندارد بلکه نشانگر رفتار و کنش‌‌گری‌های مختلف کشورها در عرصه بین‌الملل در مواجهه با مسائل مختلف است و باید تحلیل‌های جدیدتری از این بحث ارائه شود. دکتر فتح‌الهی در خاتمه سخنان خود با اشاره به برگزاری ۱۲ پیش‌نشست این همایش گفت: با توجه به اهمیت موضوع، به نظر می‌‌رسد ضرورت دارد برنامه‌ریزی برای برگزاری نشست‌هایی پس از همایش نیز صورت گیرد تا دستاوردهای حاصل از مباحث، در اختیار نهادهای ذی‌ربط در کشور قرار گیرد تا با اتخاذ موضع مناسب، کنشگری فعال در عرصه بین‌الملل و مواجهه با چالش‌های حاصل از این بحران داشته باشند. گزارش دکتر شهابی از برگزاری همایش «آموزش تفکرمحور، زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی» در ادامه جلسه دکتر روح‌ا... شهابی، رئیس پژوهشکده اخلاق و تربیت با بیان برگزاری همایش ملی «آموزش تفکرمحور، زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی» در ۱۰ اسفندماه در پژوهشگاه گفت: تاکنون هفت پیش نشست برای این همایش با مشارکت دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مختلف ازجمله دانشگاه شهید بهشتی، دانشگاه مازندران، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشگاه باقرالعلوم(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار شده است که در آنها بیش از ۳۱ سخنران دیدگاه‌ها و نظرات خود را در این زمینه ارائه کرده‌اند. دکتر شهابی ادامه داد: در پنل‌های مختلف این همایش ۱۵ سخنران همراه با سه سخنرانی دانشجویی علاوه بر سخنرانان افتتاحیه به بیان مسائل و ابعاد مختلف موضوع همایش خواهند پرداخت. وی اظهار امیدواری کرد با توجه به ارتباط مداوم اعضای این پژوهشکده به‌ویژه اعضای گروه فبک با معلمان و دانش‌آموزان مدارس مختلف شهرهای مختلف کشور و برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی و تدریس برای دانش‌آموزان، پژوهشگاه بتواند از این طریق نقش مؤثری در هدایت و ارتقاء مباحث آموزشی در زمینه تفکرمحوری به جای حافظه‌محوری ایفاء کند. در این زمینه، اعضای شورای پژوهشی با اشاره به اهمیت پرداختن به موضوع تفکرمحوری در رویکردهای آموزشی به‌ویژه برای دانش‌آموزان، بر اهمیت برقراری ارتباط مؤثر با مسئولان آموزش و پرورش و دعوت از دانش‌آموزان برای بازدید از پژوهشگاه و آشنایی با فعالیت‌های مختلف در عرصه علوم انسانی به عنوان یکی از وجوه مختلف ترویجی‌سازی علم تأکید کردند. برنامه‌ریزی مرکز نوآوری پژوهشگاه برای تشکیل «باشگاه دانش‌آموزی علوم انسانی» در این زمینه دکتر زهرا حیاتی، مدیر مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه متذکر شد: این مرکز ضمن تعامل و برقراری ارتباط با مدیران مدارس دولتی و غیردولتی آموزش و پرورش، برنامه‌‌ریزی لازم برای تشکیل «باشگاه دانش‌آموزی علوم انسانی» را در دستور کار دارد. دکتر حیاتی اظهار امیدواری کرد با حمایت مدیریت و مسئولان پژوهشگاه، بتوان با بهره‌مندی از ظرفیت‌های پژوهشکده‌ها و مراکز مختلف پژوهشگاه به‌ویژه شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی ارتباط مؤثرتر و عمیق‌تری با متولیان آموزش و پرورش، مدیران مدارس، دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها برقرار گردد. ادامه بررسی اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه در بخش پایانی جلسۀ شورا و در ادامۀ مباحث صورت گرفته در جلسات پیشین دربارۀ اولویت‌های پژوهشی پژوهشگاه، اولویت‌های احصاء شده ذیل محورهای موضوعی چهارگانه شامل ایران‌پژوهی، اسلام‌پژوهی، غرب‌پژوهی و میان‌رشته‌ای توسط دکتر مهدی معین‌زاده، مدیر پژوهشی قرائت شد. مطابق با دیدگاه‌های اعضای شورا، اولویت‌هایی نظیر هویت ایرانی؛ سیر تحول دانش در ایران؛ مسائل اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی در ایران؛ ابعاد و مسائل ارتباطات در ایران (با تأکید بر فضای مجازی)؛ استعمارشناسی ایرانی؛ فرهنگ و تمدن در ایران؛ ایران جغرافیائی، فرهنگی و سیاسی ذیل محور ایران‌پژوهی، اولویت‌هایی همچون تمدن نوین ایرانی ـ اسلامی؛ خدمات متقابل اسلام و ایران؛ بررسی و بازخوانی تراث تمدن اسلامی؛ فلسفه و نظام حکمرانی در ایران و اسلام؛ فرهنگ، اخلاق و تعلیم و تربیت؛ قرآن‌پژوهی؛ امام‌شناسی؛ مطالعات منطقه‌ای و جنبش‌های فکری سیاسی جهان اسلام ذیل محور اسلام‌پژوهی؛ اولویت‌هایی همانند تاریخ، روش‌شناسی و فلسفه علم و فناوری؛ مطالعات غرب‌شناسی ایرانی؛ نقد شرق‌شناسی؛ تبارشناسی علوم انسانی در محور غرب‌پژوهی، و اولویت‌هایی ازجمله آینده‌پژوهی؛ نسبت و ارتباط اسلام، ایران و غرب؛ نظریه‌پردازی؛ تحول در علوم انسانی؛ مناسبات علوم انسانی و سیره‌پژوهی؛ تحول در علوم انسانی و نسبت آن با رشته‌های دانشگاهی؛ تحولات نظام بین‌الملل و مطالعات آسیایی ذیل محور میان‌رشته‌ای از اولویت‌هایی بودند که مطابق نظر اعضای شورا ذیل محورهای موضوعی چهارگانه احصاء شدند. براساس مباحث مطرح شده و به منظور اصلاح و احصاء اولویت‌های پژوهشی، مقرر شد موضوع احصاء اولویت‌های پژوهشی ذیل محورهای چهارگانه مطالعات ایران، مطالعات اسلام، مطالعات جهان و مطالعات میان‌رشته‌ای در جلسه آتی شورا ادامه یابد

ادامه مطلب
گزارش نشست «کاربردی‌سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر»
گزارش نشست «کاربردی‌سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر»

گزارش نشست «کاربردی‌سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر»

برگزاری نشست «کاربردی سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر» در همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی، روز چهارشنبه ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ در دانشگاه کاشان برگزار شد و مرکز نوآوری و توسعه فناوریِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به‌عنوان همکارِ علمیِ همایش، نشست علمی «کاربردی سازی و نوآوری در علوم انسانی و هنر»، در این همایش سه سخنرانی ارائه کرد. در ابتدای این نشست علمی، دکتر سیدمحمد قریشی، دانشیار گروه فیزیک دانشگاه کاشان و مدیر مرکز کارآفرینی دانشگاه، به‌عنوان دبیرِ نشست، ضمن سپاس از همکاری‏‌‌های مرکز نوآوری و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی در برگزاری این همایش گفت: «موضوع تحول و نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی به‌عنوان ابزاری نرم‌افزاری برای مواجهه با چالش‌‌‌های پیش‌رو و رشد فرهنگی جامعه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، و پژوهشگران آن مرکز بزرگ علمی، چراغِ راهِ بسیاری از دانشگاه‌‏ها و پژوهشگاه‌‏ها خواهد بود. دکتر محمد نجاری نوآوری در جشنواره‏‌‌های علوم ‏انسانی و هنر؛ کاربردی‏ سازی‏ جشنواره‏‌‌های فرهنگی و هنری در ایران با همراهی علوم‏ انسانی، هنر و صنعت دکتر محمد نجاری، معاون مرکز نوآوری و توسعه فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به ارائه مقاله «نوآوری در جشنواره‏‌‌های علوم‌‏انسانی و هنر: کاربردی‏‌سازی‏ جشنواره‏‌‌های فرهنگی و هنری در ایران با همراهی علوم‌‏انسانی، هنر و صنعت» پرداخت و گفت: «از نمونه‏‌‌های موفق هویت‌‏سازی شهر در جهان، دو شهر «رجیو» در نزدیکی میلان ایتالیا و «اشتوتگارت» آلمان است. این دو شهر امروزه از مکان‏‌‌های کلیدی در حوزه آموزش به کودکان هستند. بازبینی گذشته این دو شهر نشان می‏‌دهد برنامه‏‌ریزان و سیاست‌گذاران، با کمک نهاد‌‌هایی مانند شرکت بوش، تمام هویت شهر را در خدمت کودکان قرار دادند و آن را به قطب آموزش کودکان تبدیل کردند. با الگوپذیری از این پیشینه موفق، می‏‌توان از ظرفیت‏‌های موجود برای هویت‏‌بخشی به شهر بهره گرفت. برگزاریِ جشنواره‌‌های فرهنگی و هنری بستری را فراهم می‌کند که هنرمندان و هنرسنجان را گردِ هم می‏‌آورد تا داوری کنند و داوری شوند و از دریچۀ سنجش به سنجیدگی بیشتری برسند. روشِ تحقیق، توصیفی است؛ و نخست به بررسیِ جامع و کامل جشنواره‏‌های موضوعی در ایران، به‏‌ویژه جشنواره‏‌هایی پرداخته می‏شود که موضوعات صنعتی را دستمایه تولید آثار هنری قرار داده‌‏اند؛ سپس با آسیب‏‌شناسی جشنواره‏‌های فوق، برگزاری یک جشنواره کاربردی، پیشنهاد می‏‌شود. فضای فرهنگی ایران از دیرباز حلقه مهم اتصال فرهنگ‏‌های هند قدیم و منطقه مدیترانه بوده‏؛ و این ویژگی، ایران را در جایگاه بوته ذوب ارزش‏‌های فرهنگی قرار داده است که در آن، سرشت فرهنگ‏‌های مجاور با جوهر وجودی بومی در هم‏ می‌‏آمیزد و با جرح و تعدیل‏‌هایی به نسل‏‌های بعدی می‌‏رسد. پس از روزگارِ بیماری منحوسِ کووید، بسیاری از رویداد‌های فرهنگی، تحت تأثیر شرایط قرنطینه، اهمیت و تأثیرگذاری خود را از دست داد. از دیگرسو، آموزش مجازی و قرنطینه‏‌های طولانی، باعث به‏‌وجود آمدن، اختلالاتِ عمیقِ روانی در کودک و نوجوان و والدینِ آن‏ها شد. این اهمیت در شرایط کنونی و فضای یأسِ عمومی، صدچندان شده است؛ و به‏‌همین جهت، پایه‏‌گذاری رویدادی جدید، با شرط برنامه‏‌ریزی دقیق و برگزاری صحیح، می‌‏تواند جای مناسبِ خود را بین مخاطبان بیابد. یکی از این برنامه‏‌ها، برگزاری جشنواره‏‌هایی برای هویت‏‌بخشی به شهر، با نقش‌‏آفرینیِ صنعتِ حامیِ جشنواره است.» دکتر زهرا حیاتی واکاوی سیاست‌گذاری‏‌ها و برنامه‏‌ریزی‏‌های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حوزه علوم انسانی کاربردی دکتر زهرا حیاتی، دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به ارائه مقاله «واکاوی سیاست‌گذاری‏‌ها و برنامه‌‏ریزی‏‌های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حوزه علوم انسانی کاربردی» پرداخت و گفت: «کاربرد دانش، هدفی است که در برابر اهداف شناخته‌‏شد‌ه‌ای مانند اشاعه یا تولید دانش قرار می‌‏گیرد. در برنامه‌‏ریزی‏‌ها و سیاست‌گذاری‏‌های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، می‌توان سهم فعالیت‏‌های علمی را در سه زمینه بازتعریف کرد: اشاعه دانش، تولید دانش و کاربرد دانش. دستیابی به دیدگاه و تعریف مشترک درباره دانش کاربردی (علوم انسانی کاربردی) در میان مدیران و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه (و در مرحله بعد، دانشجویان) از گام‏‌های بنیادینی است که با راه‏‌اندازی بخش‏‌هایی مانند «مرکز نوآوری و توسعه فناوری» ذیل حوزه ریاست پژوهشگاه، و «مدیریت کاربردی‏‌سازی پژوهش‏‌های علوم انسانی»، ذیل حوزه معاونت کاربردی‏سازی علوم انسانی و فرهنگی، محقق شده است. مفهوم کاربرد دانش ذیل دانشگاه نسل سوم تعریف می‏‌شود و محور آن «توسعه اقتصادی از طریق نوآوری علمی» است. راهکار‌های عملیِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ترویج دانشِ کاربردی، براساس نگاه انتقادی به مسئله تعریف شده است. برای مثال، شورای پژوهشی باید بتواند نقش نوآورانه و کاربردی طرح‏‌های کاربردی را در دو زمینه تشخیص دهد: ۱-«افزایش سودمندی و فراگیری دانش یا تعامل خلاق دانش با محیط»؛ ۲- «افزایش کالا و خدمات» . از آنجا که دانش کاربردی یک امر چندساحتی است و لایه‏‌های مختلف مدیریتی، اداری و علمی در تحقق آن دخیل هستند، پژوهشگاه می‏‌تواند سیاست‏‌های موازی خود را تعریف کند؛ مانند: ۱- اولویت بخشی به آموزش مدیران؛ به‏‌ویژه تحقق انسجام ادراکی درباره دانش کاربردی در شورای پژوهشی که عهده‏‌دار نظارت و تصویب طرح‌نامه‌‏ها است؛ ۲-توسعه آموزش‏‌های مهارتی درمیان اعضای هیأت علمی؛ به‏‌نحوی که پژوهشگر در فرایند پژوهش به شناخت بهتری از نظام تولید و بازار کار و اشتغال دست یابد؛ ۳-ایجاد اصلاحات آموزشی در سطح تحصیلات تکمیلی؛ به نحوی که دانشجو حین فراگرفتن دانش نظری، مهارت‏‌های مربوط به خلاقیت تعامل دانش کسب شده را با محیط به دست آورد؛ ۴- تعریف سرفصل‏‌های بین‏رشت‌های یا گروه‏‌های پژوهشی بین‏‌رشته‌ای که در برابر رشته‏‌های سنتی بهتر می‌‏توانند با ساختار‌های اجتماعی و فرصت‏‌های اقتصادی که ماهیت چندبعدی دارند ارتباط برقرار کنند.» دکتر نادیا حاجی‏‌پور ارطرانی دستاورد‌های فناورانه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دکتر نادیا حاجی‌‏پور ارطرانی، پژوهشگر پژوهشکده زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به ارائه مقاله «دستاورد‌های فناورانه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» پرداخت و گفت: «در این سخنرانی، امور فناورانه پژوهشگاه به دو دسته تقسیم شده است: ۱- پرتال جامع علوم انسانی؛ ۲- پیکره‌ها، سامانه‌ها و پایگاه‌‌های پژوهشکده زبان‌شناسی که شامل ۱۱ مورد است که به هردو پرداخته می‏‌شود: ۱-پرتال علوم انسانی به عنوان سامان‌های جامع برای دستیابی به فعالیت‌‌های علمی-پژوهشی در حوزه علوم انسانی، آغاز به کارکرده است؛ پژوهشگر پژوهشکده زبان‏‌شناسی، با اشاره به توانمندی‌‌های این سامانه، به اهداف تأسیس این وبگاه، فاز‌های تکمیلی آن و همچنین بر تعداد مقالات، سهولت دسترسی به آن‏ها و رایگان بودن دانلود مقالات تأکید کرد و درباره شیوه‌‌های جست‌وجو در این وبگاه، معرفی فراوانی حوزه‌‌های تخصصی آن، حضور مجلات و نشریات مختلف در آن توضیح داده شد. ۲- یازده پایگاه و سامانه پژوهشی که در وبگاه پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی، قابل دسترسی است معرفی شد و از میان ۱۱ سامانه، ۵ سامانه به تفصیل ارائه شد: الف- پایگاه دادگان زبان فارسی: پیکره این پایگاه شامل متون ادبی، سیاسی، هنری و... همچنین متون نوشتاری و گفتاری است. برای معرفی این پایگاه، به برخی از اهداف اشاره شد، طریقه عضویت در وبگاه، روش جست‌وجو در آن و چگونگی استفاده بهینه از آن؛ ب- پایگاه دادگان پارسیگ: پیکره این پایگاه شامل همه متون فارسی میانه است که تاکنون ۸۰هزار واژه در آن بارگذاری شده است. برای معرفی این پایگاه نیز، برخی از اهداف توضیح داده شد، سپس انواع روش جست‌وجو در پایگاه، لایه‌‌های اطلاعاتی که در این پایگاه وجود دارد و در نهایت به چگونگی استفاده بهینه از آن اشاره شد. ج- فرهنگ جامع فارسی میانه_فارسی نو: برای معرفی این سامانه نخست، روش جست‌وجو در وبگاه توضیح داده شد و سپس اطلاعاتی از پیکره این فرهنگ که شامل ۹ متن پهلوی است. د- سامانه ارزیابی مهارت زبانی: این سامانه متشکل از یک پایگاه داده از سؤالاتی است که به طور خودکار از متون آموزش فارسی به غیر فارسی‌زبانان تولید شده است. این سامانه مجهز به الگوریتم‌‌های هوش مصنوعی است که پس از شناسایی اشکالات کاربران در پاسخ‌گویی به سؤالات، در یک فرایند تکرار و تمرین، بر اساس پاسخ اشتباه کاربر، موجب یادگیری می‌شود. در معرفی این سامانه، به طریقه استفاده و ورود به آن، ویژگی‌ها و همچنین امکاناتی که دارد، اشاره شد. ه- سامانه تحلیل مقالات علمی: این سامانه حاوی چکیده مقالات در ۱۰۰ سال اخیر است. مقالات متعلق به ۱۶ حوزه علوم انسانی است تا تحلیلی موضوعی و مبتنی بر یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی بر روی چکیده‌ها انجام شود. در معرفی این سامانه، به طریقه استفاده و ورود اشاره شد. همچنین ویژگی‌‌های سامانه که از جمله «دسترسی رایگان برای پژوهشگران به پژوهش در حوزه سیاست‌گذاری در علم» است، برای حضار گفته شد. همه موارد فوق به وسیله تصویر‌هایی از وبگاه‌‏ها و پایگاه‏‌‌های اطلاعاتی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، قابل مشاهده بود که بسیار مورد توجه حاضران قرار گرفت. پس از سخنرانی‌‌های علمی، پرسش‏‌‌هایی از سوی دبیر نشست و شرکت کنندگان، مطرح و از سوی ارائه دهندگان مقالات، پاسخ داده شد.

ادامه مطلب
سخنرانی مدیر مرکز نوآوری و توسعه فناوریِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
سخنرانی مدیر مرکز نوآوری و توسعه فناوریِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

سخنرانی مدیر مرکز نوآوری و توسعه فناوریِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

اولین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی، روز چهارشنبه ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ در دانشگاه کاشان برگزار شد. دکتر زهرا حیاتی، مدیر مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به عنوان سخنرانِ ویژه در افتتاحیه نخستین همایش ملی نوآوری در علوم انسانی و اجتماعی، پس از ابلاغ سلام و شادباش پروفسور موسی نجفی، رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به رئیس دانشگاه کاشان و برگزارکنندگان همایش، گفت: «چندی است چون و چرا کردن با کنشگرانِ علوم انسانی و بازپرسیدن از نقش‏آفرینی و کارآمدیِ دستاوردهایِ ایشان آغاز شده است؛ و شاید، همزمان با تهی شدن گنجینه‏ها و سرمایه‏ها که تاکنون نزد اصحاب مهندسی و پزشکی بود؛ همگنانی که در مهم‏ترین نهادها و سازمان‏های اجرایی کشور، صدرنشین بودند و هستند. داستانِ گُنه‏کردنِ آهنگر است در بلخ و گردن‏زدن زرگرِ بی‏نوا در شوشتر. به‏هرحال، حُکم این است: علوم انسانی را کاربردی کنید. گمان نزدیک به باور ما این است که کاربردی کردن علوم انسانی، در گروِ گفتگو با اندیشه‏ انسانی است که در همین دایره، گردش و پژوهش می‏کند. غیاب صاحب‏نظران رشته‏های علوم انسانی در شوراهای سیاستگذار؛ و به بیراهه رفتن بسیاری آیین‏نامه‏ها و دستورالعمل‏ها و ابلاغیه‏ها، آزموده‏ای است که دوباره آزمودنش خطاست. به همین سبب برگزاری هم‏اندیشیهایی پیرامون نوآوری در علوم انسانی، رخدادی مبارک است که یا به ما، یا به نسلِ بعد ما، سود خواهند رساند؛ چنانکه جناب جلال الدین مولوی فرمود: «هین بگو که ناطقه جو می کند تا به قرنی بعد ما آبی رسد.» مدیر مرکز نوآوری و توسعه فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: اصحاب پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دعوت فرهیختگان علوم انسانی را در دانشگاه کاشان پاس‏می‏دارند و به نمایندگی از ایشان تجارب پژوهشگران این پژوهشگاه را با حاضرین در همایش درمیان می‏گذارم. دکتر حیاتی، در ادامه سخن گفت: بحث نوآوری در علوم انسانی، چندسال پیش با اصطلاح «علوم انسانی کاربردی» آغاز شد و پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این زمینه پیشتاز بود. به همین سبب، پژوهشکده‏ای با عنوان «کاربردی‏سازی در علوم انسانی و اجتماعی» راه‏اندازی شد که بعدها، طی یک تغییر ساختاری، درساختار «معاونت فرهنگی» جای گرفت و درحال حاضر، در کنار «معاونت پژوهشی و تحصیلات تکمیلی» و «معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع انسانی»، با عنوان «معاونت کاربردی‏سازی علوم انسانی و فرهنگی» عهده‏دار ترویج دستاوردهای پژوهشی استادان پژوهشگاه است. در کنار گفتگو از علوم انسانی کاربردی، «اقتصاد دانش‏بنیان» طرح بحثی بود که بر مسئله «تبدیل دانش به ثروت» متمرکز شد و تقریباً در تمام نقاط جهان، دانشگاه‏ها و سازمان‏ها، «مراکز نوآوری» را برای شتاب گرفتن تولید و ارائه محصولات مبتنی بر دانش و پژوهش ایجاد کردند. به تبع، در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ایده راه‏اندازی مرکز نوآوری و توسعه فناوری از سال۱۳۹۶ با عنوان «مرکز رشد» شکل گرفت؛ و پس از دو سال، در۱۳۹۸ عنوان جدید «مرکز نوآوری و توسعه فناوری» را در هیئت امنای پژوهشگاه به تصویب رساند و با اخذ مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، فعالیت خود را آغاز کرد. در این مدت، مرکز نوآوری پژوهشگاه به سبب تمرکز به حوزه علوم انسانی، با چالش‏هایی در دو حیطۀ «مفهوم» و «اجرا» مواجه بوده؛ و به‏ویژه، به سبب همپوشانی‏های مختلفی که میان مراکز نوآوری با مراکز رشد، شتاب‏دهنده‏ها، خانه‏های خلاق و نوآوری، مراکز دانش‏بنیان و پارک‏های علم و فناوری وجود دارد، مدیران اجراییِ مرکز نوآوری و سایر پژوهشگرانی که با مرکز در ارتباط بودند، تصمیم گرفتند بر فصل مشترک این مراکز با مراکز مشابه تأکید کنند؛ و این فصل مشترک، «تخصص‏گرایی» مقدم بر «نوگرایی» است. بنابراین، مرکز نوآوریِ پژوهشگاه، پیش از جذب ایده‏های خلاق و سوق دادن ایده‏ها به تولید محصولات یا ارائه خدمات، و در نهایت، شتاب دادن به کسب و کارها، بر بنیاد این فرایند تأکید کرد؛ یعنی «محتوا» و «تحلیل محتوا». یکی از اقدامات اولیه در این زمینه، اشاعه درک مشترک از مفهوم کاربرد دانش در میان مدیران و اعضای هیئت علمی، و در مرحله بعد، دربین دانشجویان بود. می‏دانیم که در برابر تعبیر کاربردی و کاربردی‏سازی یا در کنار آن، مفاهیمی مانند کارکردگرایی، کارآمدی، اثرگذاری، سودافزایی، تجاری‏سازی یا سودمندی قرار دارد. برخی محققان تنها سودافزایی و تولید ثروت را با کاربردی‏سازی مترادف می‏دانند و برخی دیگر بر افزایش اثرگذاری و توسعه جامعه مخاطب و کاربران تأکید می‏کنند. گام بعدی پژوهشگاه، «بازشناسی انتقادی مفهوم کاربرد دانش» بود، هم از دیدگاه علمی و هم از دیدگاه مدیریتی. مسئله این است که درکی که نظام آموزش عالی ایران از مفهوم کاربرد دانش دارد، تابع برخی نابهنجاری‏ها است؛ یعنی شتابزده ، ناپرورده، چندپاره، و در سپهر تاریخی- فلسفی درکی از هم گسیخته است. بنابراین، این شعار دانشگاه‏های نسل سوم که «توسعه اقتصادی ازطریق نوآوری علمی» است، باید در زنجیره تاریخی فهم شود. با این نگاه، دانش کاربردی در یک «نظام آموزشی چندساحتی» شکل می‏گیرد. در این نظام، سه فرایند «آموزش»، «پژوهش» و «فناوری» به ترتیب بر یکدگیر تقدم دارند؛ یعنی آموزش بر پژوهش غالب است؛ و آموزش و پژوهش بر فناوری و رشد اقتصادی غلبه دارند. درنتیجه، راهکارهای عملی که در پژوهشگاه براساس نگاه انتقادی به مفهوم کاربرد دانش، به آن دست یافت، در سطح کلان این بود: چون در شکل‏گیری دانش کاربردی، به‏معنای پیوند دانش و اقتصاد، نقش آموزش از پژوهش و فناوری بیشتر است، پژوهشگاه باید آموزش را در اولویت قرار دهد. از سوی دیگر، چون در نظام آموزش عالی، آموزش در فرایند پژوهش اتفاق می‏افتد، طرح‏های پژوهشی باید به نحوی تعریف شوند که محقق در طی پژوهش، شناخت بهتری از محیط، از نحوه تعامل خلاق با محیط، و از نظام تولید و اشتغال به دست آورد. درنهایت، این سیاست کلان، در چند برنامه خردتر فهرست شده است، از جمله: ۱- اولویت بخشی به آموزش مدیران؛ به نحوی که درکی منسجم از علوم انسانی کاربردی در اذهان هیئت علمی و بعد، دانشجویان علوم انسانی محقق شود. ۲- توسعه آموزش‏های مهارتی در میان اعضای هیئت علمی؛ به‏نحوی که پژوهشگر در فرایند پژوهش، به شناخت بهتری از نظام تولید و بازار کار و اشتغال دست یابد. ۳- ایجاد اصلاحات آموزشی در سطح تحصیلات تکمیلی؛ به نحوی که دانشجو حین فراگرفتن دانش نظری، مهارت‏های مربوط به خلاقیت تعامل دانش کسب شده را با محیط به دست آورد. ۴- تعریف سرفصل‏های بین رشته‏ای یا گروه‏های پژوهشی بین رشته‏ای که دربرابر مطالعات تک‏رشته‏ای بهتر می‏توانند با ساختارهای اجتماعی و فرصت‏های اقتصای که ماهیت چندبعدی دارند، ارتباط برقرار کنند. خالی از لطف نیست که اشاره کنیم، در میان صد دانشگاه نوآور جهان، دانشگاه استنفورد ۴سال است که صدرنشین است و یکی از عوامل آن، همین توجه به بین رشته‏ای‏ها است. استنفورد، تنها هفت دانشکده دارد اما ۱۸ مؤسسه تحقیقاتی مستقل از دانشکده‌ها دارد که با رویکرد بین ‌رشته‌ای طراحی شده‌اند. حیطه کاری هر مؤسسه، یکی از مهم‏ترین مسئله‌های ملی یا بین‌المللی است و اساتید یا دانشجویان از هر یک از دانشکده‌ها می‌توانند با مؤسسه همکاری نمایند؛ ۴- علاوه بر مؤسسات بین‌رشته‌ای، هر دانشکده نیز می‌تواند برنامه‌های بین‌رشته‌ای طراحی کرده و اساتید و دانشجویان سایر دانشکده‌ها را دعوت به همکاری در فعالیت‌های بین‌رشته‌ای نماید. در مجموع دانشکده‌ها، حدود ۴۰ برنامه بین‌رشته‌ای در استنفورد وجود دارد. برآمد نهایی این مطالب، سه اصل است: - نخست اینکه: دانش کاربردی با اتکا به برنامه‏ریزی‏های بلندمدت شکل می‏گیرد. - دو دیگر اینکه: برای رسیدن به نوآوری در علوم انسانی، شکل دادن به زیرساخت‏های محتوایی، و پرورش اذهان خلاق و نوآوری، شرط ضروری است. - سه دیگر اینکه: تولید ثروت از دانش، با نگاه واقع‏گرایانه به توانمندی‏های پژوهشگران علوم انسانی محقق می‏شود.»

ادامه مطلب