فلسفه ارتباطات و دوستی: انواع دوستی

سیده زهرا اجاق

برای هر نوع دوستی جایگاهی وجود دارد، و اینکه دوستی زمانی عمل می کند که درک مشترکی از اساس و بنیان شکل گیری آن وجود داشته باشد

یکی از راه های فهم فلسفه ارتباطات در سطوح مختلف فردی و اجتماعی، توجه به متون فلسفی نوشته شده درباره مصادیق ارتباطات است. دوستی یکی از این مصادیق است. مرور کلی نظرات ارسطو به عنوان فیلسوف یونانی و ابن مسکویه به عنوان فیلسوف مسلمان که به معلم ثالث هم مشهور است ما را بر آن می دارد که سه نوع دوستی را از هم تفکیک کنیم. یعنی دوستی مبتنی بر سودمندی، مبتنی بر لذت و مبتنی بر شخصیت.

هر کدام از سه مورد مذکور از چیزهایی ناشی می شود که وجود آنها در شخصیت دوستانتان ارزشمند است: مفید بودن آنها، لذت بردن از حضور در کنار آنها، یا شخصیت خوب آنها. دوستی مبتنی بر شخصیت والاترین شکل دوستی است، اما شما فقط می توانید چند دوست صمیمی داشته باشید. زمان زیادی طول می کشد تا شخصیت یک نفر را بشناسید و برای حفظ چنین دوستی باید زمان زیادی را با هم بگذرانید. از آنجایی که زمان یک منبع محدود است، بیشتر دوستی ها بر اساس لذت یا سودمندی است.

برخی اعتراض می کنند که روابط مبتنی بر سود و فایده واقعاً دوستی نیست. اگر دو نفر از یکدیگر استفاده می کنند چگونه می توانند بگویند با هم دوست هستند؟ ولی، هنگامی که دو طرف، دوستی مبتنی بر سود میان خود را به یک شکل درک کنند، آنهادر حال بهره برداری از یکدیگر نیستند، بلکه به طور متقابل از یکدیگر سود می برند یا به قول ابن مسکویه همیاری می کنند. همانطور که ارسطو توضیح می دهد: "تفاوت بین دوستان اغلب زمانی به وجود می آید که ماهیت دوستی آنها آن چیزی نباشد که آنها فکر می کنند." اگر دوست شما معتقد است که شما به این دلیل که از همراهی او لذت می برید، با وی معاشرت دارید، ولی شما در واقع به این دلیل که او در توضیح حساب دیفرانسیل و انتگرال خوب است، با او معاشرت می کنید، زمانی که او به این تفاوت پی ببرد، احساسات آزاردهنده ای را تجربه خواهد کرد. اما اگر هر دو درک کنید که با هم رابطه دارید تا شما بتوانید نمره حساب دیفرانسیل و انتگرال بهتری بگیرید و او در نگارش نمره خوبی به دست آورد، می توانید حسن نیت متقابل و احترام به نقاط قوت یکدیگر را ایجاد کنید. در واقع، ماهیت محدود یک دوستی مفید می تواند همان چیزی باشد که آن را مفید می کند.

گروه هایی که در شبکه های اجتماعی شکل می گیرند (مثلا در کلاب هاوس) و پیرامون یک مسئله یا تروما با هم درددل می کنند، درواقع چنین نوع دوستی را می سازند. دوستی مبتنی بر شخصیت بین افرادی با ارزشها و باورهای شخصی مشابه ایجاد می شود و ایجاد آن زمانبر است. به طور خلاصه، نظر فیلسوفان این است که برای هر نوع دوستی جایگاهی وجود دارد، و اینکه دوستی زمانی عمل می کند که درک مشترکی از اساس و بنیان شکل گیری آن وجود داشته باشد.