دکتر تقی‌زادگان: سایبورگ‌ها سازنده تصویر تازه‌ای از بدن هستند
سخنرانی تخصصی «سایبورگ؛ مقدمه‌ای بر مسئله بدن در علمی_تخیلی»، 27 دی‌ماه 401 در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. در این سخنرانی که به همت پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار شد، دکتر معصومه تقی‌زادگان، عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات با اشاره به اینکه از میانه قرن بیستم و انقلاب تکنولوژیک، نسبت میان انسان و تکنولوژی مورد توجه و تأمل قرار گرفت، گفت: بدن هیچ‌گاه تنها امری زیستی نبوده، بلکه امری اجتماعی و فرهنگی بوده است و هر چه درهم تنیدگی تکنولوژی با زیست انسان بیشتر می‌شود، سؤالات جدیدی درباره بدن انسان مطرح می‌شود، مانند اینکه چگونه تکنولوژی درک ما از وجود انسانی‌مان را تغییر می دهد؟
چگونه تکنولوژی‌های دیجیتال مفاهیم جسمانی را بی‌ثبات می‌کنند یا تغییر می دهند؟
پاسخ‌گویی به این سؤالات از خلال پرداختن به ژانر علمی_تخیلی و سایبورگ‌ها ممکن است چرا که درهم آمیختگی بدن و تکنولوژی در ژانر علمی_تخیلی مثالی از درهم‌تنیدگی فرهنگ کنونی با تکنولوژی‌هاست که با مفهوم تکنوفرهنگ به آن پرداخته می‌شود.
دکتر تقی‌زادگان افزود: در این بحث برای شرح بیشتر تکنوفرهنگ به بدن سایبورگی می پردازیم. سایبورگ از ترکیب دو واژه سایبرنتیک و ارگانیسم ساخته شده است و اشاره به موجودی با اجزای ارگانیکی و مکانیکی دارد. سایبورگ‌ها در تقاطع انسان و تکنولوژِی قرار گرفته‌اند. بدن سایبورگی اگرچه بیشتر در داستان‌ها و فیلم‌های علمی تخیلی ظهور کرده، اما به این ژانر محدود نیست؛ بلکه در حال تبدیل‌شدن به بخشی از تجربه زیستی انسان است. علاوه بر این، بحث امروز پیرامون بدن سایبورگی و تکنوفرهنگ، زمینه‌ای را پدید می‌آورد تا از تکنوفرهنگ در ایران بیشتر صحبت کنیم و بپرسیم که آیا اقبال و استقبال نوجوانان از ژانر علمی تخیلی می‌تواند این گمانه را مطرح کند که با نسل تازه‌ای مواجهیم که تصویر و تصور تازه‌ای از بدن دارند.
وی افزود: اگر افسانه‌ها بستری برای زندگی بدن‌های ترکیبی و موجودات عجیب‌الخلقه بودند، امروزه داستان‌های علمی تخیلی بستری برای زندگی سایبورگ‌ها به‌عنوان بدن ترکیبی انسان_ ماشین هستند. انسان با ساخت بدن‌های ترکیبی از انسان_ماشین تلاش می‌کند از توانایی بدن فراتر برود. ترانسان‌هایی چون اسپایدرمن، بت‌من، بن‌تن و تایتان‌ها و انسان‌های شبیه‌سازی شده در کارتون‌ها و ژانر علمی_تخیلی جلوه‌ای از تلاش انسان برای فراتر رفتن از محدودیت‌های تن و بدن است. آنها از بدن‌زیستی فراتر می‌روند و به بدن وجه اسطوره‌ای می‌دهند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعاتی فرهنگی ترسیم کشمکش میان انسان و تکنولوژی را جان‌مایه اصلی متن‌های علمی_تخیلی دانست و در ادامه گفت: اگرچه گاهی داستان‌های علمی_تخیلی به عنوان ژانری کم‌اهمیت یا سرگرم‌کننده و تفریحی دیده می‌شوند، اما در خود روایت زندگی بشر و افق آرزوهای انسانی را دارند. تقلیل‌دادن متن علمی_تخیلی به ژانر تفننی، سرگرمی و تجاری ناشی از عدم شناخت از توان این ژانر برای طرح آرمان_های سیاسی، نقدهای اجتماعی و دغدغه‌های انسانی است. تلاش ژانر علمی_تخیلی این است که انسان را به مرزهای ادارک نزدیک کند و باورها و شناخت انسان را به آزمون بگذارد.
دکتر تقی‌زادگان با ذکر اینکه سایبورگ‌های ژانر علمی_تخیلی بازنمایی‌کننده رابطه پرچالش علم و تکنولوژی هستند، دو جریان تکنولوژی هراسی و شیفتگی نسبت بدان را با مروری بر فیلم‌ها و کتاب‌های ژانر علمی_تخیلی نشان داد و ادامه داد: سؤال این است که فناوری چگونه آینده فرهنگ را متحول خواهد کرد؟ به‌نظر می‌رسد نسل جدید که بیشتر زندگی‌شان را با تکنولوژی گره خورده است، آینده خود را در نزدیکی، دوستی و رابطه احساسی با تکنولوژی تصور می‌کنند. اگر برای نسل پیشین سایبورگ‌ها همچون استحاله انسان در ماشین یا مسخ شدن انسان در تکنولوژی بودند، برای نسل جدید سایبورگ‌ها به معنای همزیستی انسان و ماشین است. این فصل تازه‌ای از تکنوفرهنگ است که در ایران نیز تجربه می‌شود. برخلاف روایت‌های سنتی که اغلب تکنولوژی را در تعارض با نهادهای سنتی چون خانواده می‌دیدند نسل جدید تصویر تازه‌ای از تکنولوژی دارد که می‌تواند بر تصور آنها بر بدن تأثیر فراوانی بگذارد و ژانر علمی_تخیلی زمینه مطالعه این تغییرات است./پایان
نظر شما :