گزارش چهارمین جلسۀ حلقۀ پژوهشی «نقد و بررسی دانشنامه‌ها»
حلقه مطالعاتی نقد و بررسی دانشنامه‌ها
موضوع جلسه: نسخة آنلاین بریتانیکا
حاضران در جلسه: خانم‌ها دکتر گل‌اندام شریفی، دکتر ریما مرشد، دکتر آندیا نعمتی و آقایان دکتر مسعود رضایی، دکتر حسن مجیدیان و دکتر محمد مولایی قلیچی
زمان برگزاری: 1404/3/3
مکان برگزاری: پژوهشکدة دانشنامه نگاری
جلسه با سلام و خوشامدگویی دکتر گل‌اندام شریفی شروع شد: «می‌خواهیم در این جلسه مقایسه‌ای داشته باشیم بین دو دانشنامة امریکانا و بریتانیکا که هر دو از دانشنامه‌های عمومی معتبر هستند و هدف این است که ببینیم کلاً در دانشنامه‌های عمومی چه مطالبی را بیشتر مدنظر قرار می‌دهند و به مطالب تا چه حدی عمق می‌دهند.»
دکتر محمد مولایی قلیچی ضمن سلام و احترام مطالب خود را این‌گونه شروع کردند: «از سال 1768 نسخة چاپی بریتانیکا در اسکاتلند بوده. نسخة امروزی 32 جلد است. دانشنامة امریکانا در سال 1829 چاپ شده و نسخة امروزی آن 30 جلد است. نسخة آنلاین بریتانیکا مربوط به 2012 و نسخة آنلاین امریکانا 2006 بوده است. در سال 1972، خانمی به اسم بریتوکو مقاله‌ای چاپ کردند و دانشنامة بریتانیکا و امریکانا را با هم مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که 23 درصد مقالات در امریکانا علوم انسانی، 48 درصد علوم اجتماعی و 29 درصد سایر علوم است و در بریتانیکا، 19 درصد علوم انسانی، 52 درصد علوم اجتماعی و 29 درصد سایر علوم است. مقالات تا سال 1972 شباهت‌هایی را اشاره می‌کنند. در زمینة تأکید بر دانش بشری، هر دو دانشنامه مثل هم عمل کرده‌اند. در امریکانا، 37 درصد و در بریتانیکا، 39 درصد مقالات دربارة زندگی‌نامه بوده است. بریتانیکا جهان‌شمول‌تر بوده و تاریخ و جغرافیای همة کشور‌ها را بررسی کرده، ولی امریکانا بیشتر بر آمریکا و کانادا تأکید کرده است. هر دو دانشنامه به یک اندازه مصور بوده‌اند. در قرن نوزدهم، در دانشنامة امریکانا، تعداد 102 مقاله مربوط به جامعه‌شناسی بوده و در قرن بیستم در این دانشنامه، تعداد 58 مقاله مربوط به جامعه‌شناسی بوده است. در قرن نوزدهم، در امریکانا، تعداد 87 مقالة علوم انسانی بوده و در بریتانیکا، 42 مقاله. در امریکانا، 59 مقاله مربوط به زندگی‌نامه بوده و در بریتانیکا، 54 مقاله. ازنظر تفاوت، امریکانا عامه‌پسندتر است. مخاطب‌هایش دانشجوهای سال اول و دانش‌آموزان بودند، ولی بریتانیکا مخاطب‌هایش حالت تخصصی‌تر دارند و متخصصان بودند. در آن مقاله به این نتیجه رسیدند که شباهت‌هایشان بیشتر از تفاوت‌هایشان است. مطالب از سال 1967-1971 سه سال آخر منتهی به این مقاله بررسی شده است.
خانم دکتر نعمتی با عرض سلام و احترام بیانات خود را این‌گونه آغاز کردند: «یک بررسی کلی روی امریکانا و مقایسة آن با بریتانیکا انجام دادم. امریکانا اولین دانشنامه‌ای است که در آمریکای شمالی به زبان انگلیسی منتشر شده است. امریکانا، بریتانیکا و کولیر سه دانشنامة برتر انگلیسی‌زبان آمریکایی هستند که «دایره‌المعارف ای بی سی» نامیده می‌شوند. اولین نویسندة امریکانا فرانسیس لایبر بوده که در سال 1829 این کار را انجام داده است. اول، دایره‌المعارف آلمانی را پیشرفت داده و ویرایش هفتم را ترجمه کرده است. بعد، دایره‌المعارف ترکیب این فرهنگ آلمانی-آمریکایی بوده. ویژگی خاص امریکانا این است که بیشتر بر مسائل و رویدادهای آمریکایی تمرکز دارد و برای خوانندگان آمریکایی جذاب‌تر است. اولین نسخة آنلاین امریکانا در سال 1996-1997 انجام شده که به‌صورت پیوسته بروزرسانی می‌شود. امریکانا بیشتر برای دانش‌آموزان دبیرستانی، دانشجویان سال اولی و کاربران کتابخانه‌های عمومی بوده است. در 1883 تا 1889 مکمل چهارجلدی توسط استودارت برای ویرایش نهم دایره‌المعارف بریتانیکا منتشر شد. در سال 1902 دایره‌المعارف شانزده‌جلدی تحت سرویراستاری ساینتیفیک امریکن (Scientific American) منتشر شد و پوشش بیشتری بر علوم فیزیکی و زیستی بود. در 1906 تا 1936 این دایره‌المعارف توسط شرکت امریکانا منتشر شد. ارتباط با شرکت ساینتیفیک امریکن در 1911 به پایان رسید. 1911 نسخة بیست‌جلدی آن منتشر شد. آخرین نسخه بین 1918 تا 1920 بوده. یک نسخة سی‌جلدی منتشر شده و بعد از آن بیشتر بروزرسانی انجام می‌شود. آخرین نسخة چاپی در سال 2006 بود. در 1936 رئیس شرکت امریکانا رئیس شرکت کولیر شد و امریکانا تحت پوشش کولیر درآمد و نسخه‌های پراکنده و متنوع را به‌صورت منسجم درآورد که معتبر و قابل استناد بود. دایره‌المعارف امریکانا در طول زمان توسط چند ناشر و مؤسسة مختلف گسترش پیدا کرد. در سال 1988، کولیر توسط یک شرکت رسانه‌ای فرانسوی خریداری شد و در سال 1995 اولین سی دی را منتشر کرد و در سال 2000 توسط شرکت اس گولاستیک، که در زمینة آموزش کودکان و نوجوانان فعال بود، خریداری شد. از آن به بعد، نسخة آنلاین امریکانا بخشی از یک منبع آموزشی شد و بیشتر در کتابخانه‌های آموزشی عرضه شد. امریکانا، همراه با منابع دیگر، منابع آنلاین اس گولاستیک را تشکیل دادند که بعداً به‌صورت استالیس گو درآمد. در سال 2004 اعلام کرد که 2500 مقالة آنلاین از امریکانا را به‌صورت سالانه مورد بررسی قرار می‌دهد. درحال‌حاضر، دسترسی رسمی و کامل به نسخة آنلاین امریکانا ازطریق پلتفرم استاگوستیگو انجام می‌شود و فقط ازطریق اشتراک سازمانی (ازطریق کتابخانه، مدارس و دانشگاه‌ها) می‌توان به نسخة کامل آن دسترسی پیدا کرد و برخلاف بریتانیکا، نسخة آنلاین و وب‌سایت مستقل ندارد. امریکانا در آمریکا در 1829 متولد شد. بریتانیکا در 1768 در اسکاتلند و قدمت بیشتری دارد. ازلحاظ تمرکز جغرافیایی، امریکانا بیشتر در مسائل آمریکا و کانادا و به‌خصوص آمریکای شمالی متمرکز است و بریتانیکا دید جهانی‌تری دارد و بر اروپا و بریتانیا متمرکز است. سبک نگارش در امریکانا ساده‌تر و مناسب برای مخاطب عمومی است، اما در بریتانیکا آکادمیک و تحلیلی است. سطح دانش در امریکانا برای دانش‌آموزان، معلمان، دانشجویان سال اول و عموم مردم است، ولی در بریتانیکا تخصصی‌تر است و برای دانشجویان، دانشگاهیان و محققان. امریکانا بیشتر بر تاریخ، فرهنگ و سیاست آمریکا تمرکز دارد، ولی بریتانیکا مقالات تخصصی و عمیق‌تری در علوم، فلسفه و تاریخ دارد. نویسندگان مقالات امریکانا ترکیبی از نویسندگان حرفه‌ای و کارشناس آموزشی هستند و در بریتانیکا اغلب توسط متخصصان دانشگاهی نوشته شده‌اند. نسخة آنلاین در بریتانیکا ازطریق خرید اشتراک در کتابخانه است، اما در امریکانا محتوای رایگان و اشتراک هم وجود دارد. آخرین نسخة چاپی امریکانا 2006 و آخرین نسخة چاپی بریتانیکا 2010 بوده و از 2012 آنلاین شده است. شهرت جهانی امریکانا بیشتر در امریکاست و شهرت جهانی بریتانیکا در کل جهان است. امریکانا اعتبار بیشتری در زمینة امور آموزشی و عمومی دارد، ولی بریتانیکا در حوزه و موضوعات تخصصی اعتبار بالاتری دارد.»
دکتر حسن مجیدیان در مورد نویسندگان سؤال کردند که نویسندگان دانشگاهیِ کدام‌یک بیشتر بودند؟
دکتر نعمتی: «در مورد نویسندگان دانشگاهی، هر دو دارند و در بریتانیکا حتی برخی از نویسندگان برندة جایزة نوبل بودند. در امریکانا متخصصان زیادی هستند، ولی چون بحث روی مسائل عمومی و برای عامه مردم است، به زبان ساده‌تری نوشته شده است. نویسندگان آکادمیک هستند، ولی از نویسندگان و کارشناسان آموزشی نیز استفاده شده تا از جنبة فهم موضوع برای عامه مردم ساده‌تر باشد.»
دکتر شریفی سؤال کردند که چه چیزی باعث شده که یک‌سری از واژه‌ها در این دایره‌المعارف‌ها هستند؟ مثلاً از حجم زیادی از گیاهانی که وجود دارند تعدادی آورده شده و همة گیاهان وجود ندارند. چه چیزی باعث شده که تعدادی از مداخلْ انتخاب شده و بقیه جا مانده‌اند؟
دکتر نعمتی: «در نسخة آنلاین اضافه می‌شود. سیاستِ تیمِ مدخل‌گزینی بوده است. در توزیع مداخل در هر دو دایره‌المعارف، جغرافیا و تاریخ اهمیت بیشتری دارد. کارگروه علمی نیازسنجی می‌کنند که چه مداخلی انتخاب شوند و متشکل از متخصصانی هستند. بحث نیاز جامعه علمی است.»
در ادامة جلسه، دکتر مسعود رضایی بحث را این‌گونه شروع کردند: «سیاست مدخل‌گزینی در بریتانیکا طوری است که از سوگیری خودش را بری کند. چهار معیار مهم در انتخاب مداخل وجود دارد: اول، بحث متخصصان است. متخصصان بیرونی که همکاری دارند و خود هیئت ویراستاران داخلی که خودشان تخصص دارند. معیار بعدیْ بررسی سرویراستاران است که وقتی مطالعه و ویرایش می‌کنند، معیاری برای انتخاب مداخل بعدی است. معیار بعدیْ بازنگری مداومی است که در بحث آنلاین خیلی جدی شده و روزانه شده است که می‌تواند خلأها را نشان دهد و به‌عنوان معیاری برای انتخاب مداخل بعدی باشد. معیار آخر، که در جاهای مختلف به آن برمی‌خوریم، بازخورد جامعه است. مخاطبان هم می‌توانند بازخورد دهند و می‌تواند محلی برای بحث باشد. در تعیین اهمیت موضوع هم این مورد اهمیت دارد، بررسی سرویراستار، بازخورد جامعه، بروزرسانی‌های مداوم و مشارکت‌های متخصصان تأثیرگذار خواهد بود.»
دکتر مرشد بیان کردند: «در مورد نسخه‌های آنلاین درست است، ولی در مورد نسخه‌های چاپی این ابهام وجود دارد که روی چه حسابی و با چه سیاستی مداخل انتخاب شده است؟»
دکتر رضایی: «به این معنی نیست که معیارها فقط در نسخة آنلاین باشد. مثلاً در بحث بروزرسانی‌ها، یک بحثْ تاریخی است که در نسخه‌های کاغذی مطرح است و یک بحث در رابطه با نسخة آنلاین مطرح است. سالانه ده درصد مداخل را در نسخة کاغذی مورد بازبینی قرار می‌دهند. این فرایندها در تهیة مداخل تأثیرگذار بوده است. در بحث بروزرسانی‌های آنلاین، موضوعی که مورد توجه است، حفظ تعادل است. معیاری برای حفظ تعادل در نظر گرفته می‌شود. درهرصورت، چیزی که مشخص است، بریتانیکا براساس معیارهایی که وجود دارد دقیق‌تر و علمی‌تر است و امریکانا بیشتر جنبة آموزشی و عملی داشته و برای دانش‌آموزان و دانشجویان بوده و فضای این دو دانشنامه قدری با هم متفاوت بوده است. بروزرسانی امریکانا هر سال بوده و برای اینکه صفحه‌آرایی به هم نریزد، بدون شمارة جدید گنجانده شده است.
سؤال شد که به‌عنوان یک دانشنامة مرجع، آیا می‌توانیم بریتانیکا را الگویی برای مدخل‌گزینی قرار دهیم یا خیر؟
دکتر رضایی: «الگوی مشخص و کاملی نداریم و یکی از دلایلی که مؤسسات دانشنامه‌نویسی برای خود یک شیوه‌نامة داخلی دارند، همین می‌تواند باشد.»
دکتر مولایی: «وقتی نویسندگان بزرگی که برنده جایزة نوبل بوده‌اند مدخلی در دانشنامه می‌نویسند، آن اثر به‌طور طبیعی اعتبار جهانی پیدا می‌کند. برای نوشتن دانشنامه باید به معیارهای پذیرفته‌شده توجه کنیم. یکی از مهم‌ترین معیارها بی‌طرفی است. البته اگر بخواهیم این معیارها را به‌عنوان الگو در نظر بگیریم، حتی در دانشنامه‌های داخلی هم نمی‌توانیم همه‌موارد را دقیقاً اجرا کنیم. در عمل فقط می‌توانیم به بخشی از این معیارها پایبند باشیم. مثلاً این ده معیار اصلی برای مداخل دانشنامه‌نویسی و این پانزده معیار فرعی ذیل آنها قرار می‌گیرد. بیشتر از این شدنی نیست که ما بخواهیم دانشنامه‌های معتبر را بررسی کنیم و آنها را به‌عنوان الگو قرار دهیم. شاید بیشتر تمرکزمان بر دانشنامه‌های تخصصی باشد و بیشتر به ما کمک می‌کنند.»
دکتر مجیدیان: «بحث مدیریت کارها مهم‌تر است. دانشنامة «زندگی علمی دانشوران» به‌طور منظم هر سال یک جلد چاپ شده، ولی در ترجمة آن هنوز نتوانستیم کل کار را ترجمه کنیم. اصول کار روی یکپارچگی کار است که به‌طور منظم نوشته شود. مداخل اگر قرار است چکیده داشته باشند یا اگر قرار است همه در سه صفحه باشند، همه یکدست باشند. بخش مدیریت کار واقعاً جای سؤال است که چگونه کار کرده‌اند و تعداد زیادی مدخل تخصصی و سنگین با یک نظم و زمان مشخص بیرون داده‌اند.»
دکتر مرشد: «ایشان فرمودند دانشنامه نمونه‌ای از یک کار جمعی است. در بحث مدیریتی، دکتر مدقالچی در دانشنامة ریاضی نمونة بسیار خوبی هستند که کارشان منظم و ارتباطشان با نویسندگان و مترجمان ارتباط خیلی خوبی است.» دکتر مرشد در ادامه چند اسلایدی را که آماده کرده بودند نمایش دادند. مشاهدات دکتر مرشد از روی جلد سوم کتاب امریکانا نسخة چاپی مربوط به سال 1996 بود که حدود 45 هزار مدخل دارد: مقالات به سه دستة کوتاه، متوسط و بلند دسته‌بندی شده‌اند. مقالات کوتاه، که بیشترین تعداد مقالات را شامل می‌شود، کمتر از پانصد کلمه هستند. مقالات متوسط بین 1 تا 8 صفحه هستند و مقالات بلند مقالاتی هستند که بین پنج هزار تا سیصد هزار کلمه هستند که در حد یک جلد کتاب نوشته شده است. در اکثر مقالات عمیق، در ابتدا یک جدول محتوایی دیده می‌شود. زیرمداخل فرعی، مداخل کوتاه ندارند و مداخل فرعی را می‌توان در مقالات متوسط در سطح 1 و 2 دید و در مقالات عمیق معمولاً چهار سطح مداخل فرعی را می‌توان با فرمت‌های مختلف دید. در مورد امضای نویسندگان، تقریباً مقالات کوتاه پنجاه درصد دارند و پنجاه درصد ندارند. مقالات متوسط و عمیق همه امضای نویسنده را دارند. مقالات کوتاه کتاب‌شناسی ندارند، مقالات متوسط و بلند دارند. اینها شیوه‌نامه‌هایی است که برای خودشان گذاشته‌اند. فرمت جالب در بریتانیکا اینکه به جلدهای ماکرو و میکرو تقسیم شده. ولی در امریکانا همه تجمیع شده و چیزی جدا نیست و همه پشت سرهم آمده است؛ کوتاه، متوسط و بلند. اما مقالات بلند در شروع از ابتدای صفحه شروع می‌شود و مدخل را با یک فرمت بولدشده و یک تصویر شروع می‌کند. در جلد سوم، که هشتصد صفحه است، بین 1500 مدخل، یازده مدخل یا مقالة بلند پیدا شده است. بلندترین مقاله انجیل (Bible) بوده که هفتاد صفحة دانشنامه‌ای را به خود اختصاص داده است.
درخصوص شباهت‌های بریتانیکا و امریکانا، هر دو دانشنامة کلاسیک عمومی هستند. مقالاتْ دقیق و در هر دو بی‌طرفی اعمال شده است، اعتبار علمی کافی را دارند، ساختار منظم دانشنامگی را دارند، سازماندهی مطالب مقالات دانشنامگی را، که باید از کل به جزء باشد، دارند. مقالات کوتاه، متوسط و بلند در هر دو دیده می‌شود. توضیح مقالاتشان نسبتاً در جغرافیا، تاریخ، و علوم پایه بیشتر از بقیه است. هر دو ارجاعات داخل متنی ندارند، حتی در مقالات بلند. برای مثال، مقالة «پرندگان» در امریکانا بیست صفحه و در بریتانیکا صد صفحة دانشنامه‌ای است. درخصوص ساختار مقالة «پرندگان» در امریکانا، تکیة اصلی بر روی ساختار و فیزیولوژی پرندگان (پوشش پر، بال، منقار و غیره)، چرخة زندگی سالانة پرندگان (تخم‌گذاری، جفت‌گیری، مهاجرت و غیره) است. همچنین، دوازده صفحه تصاویر پرندگان آمریکای شمالی آورده و در پایان به طبقه‌بندی راستة پرندگان و راسته‌ها اشاره می‌کند. همین مقاله در دانشنامة بریتانیکا در ده صفحة ابتدایی با تاریخچه، رفتارشناسی، آناتومی، تکامل، دیرینه‌شناسی (طبقه‌بندی در حدود ده صفحه) و بعد 21 مقاله درخصوص بزرگ‌ترین راستة پرندگان (پرندگان سی راسته دارند) با جزئیات می‌نویسد (در سه یا چهار صفحه با کتاب‌شناسی).
در مورد سبک نگارش امریکانا، جملات ساده و کوتاه دارد و لحن محاوره‌ای است. در مقابل لحن رسمی بریتانیکا. برای مثال، شروع مقالة پرندگان در امریکانا این‌گونه است: «پرندگان حیوانات پردار هستند. آنها از دستة مهره‌داران خون‌گرم (حیوانات دارای ستون مهره) هستند.» در مقابل در بریتانیکا بدین‌صورت آمده: «پرندگان مهره‌دارانی خون‌گرم هستند که وجه تمایز آنها با دیگر حیوانات داشتن پوشش از پر است.» در امریکانا، در مورد اصطلاح‌های حتی ساده هم برای مخاطبان توضیح می‌دهد. در مقالات بلند یک صفحه واژه‌نامه می‌گذارد (واژه‌های تخصصی را که در مقاله استفاده کرده در یک صفحه توضیح می‌دهد).
در امریکانا، حقایق علمی جذاب را با لحن ساده می‌آورد درحالی‌که در بریتانیکا، مقالهْ کاملاً علمی و دانشگاهی نوشته شده‌است. بریتانیکا جهان‌شمول است، ولی امریکانا تکیه‌اش بر آمریکا است. در امریکانا، از واژه‌های عمومی‌تر استفاده می‌شود و در بریتانیکا، از اصطلاحات تخصصی بیشتر استفاده می‌شود. تفاوت اصلی درخصوص مخاطبان هستند که مخاطبان امریکانا بیشتر دانش‌آموزان و علاقه‌مندان غیرمتخصص هستند. در مقابل، دانشجویان، محققان و پژوهشگران متخصصْ مخاطبان بریتانیکا هستند. در امریکانا، حتی در مقالات بلند، از نویسندگان درخواست شده که مقاله به‌صورت غیرتخصصی برای مخاطب عام نوشته شود درحالی‌که بریتانیکا برای مخاطب حداقل نیمه‌تخصصی است. مهم‌ترین تفاوتشان انتخاب مخاطب هدف است که باعث تفاوت در نوشتن مقالات این دو دانشنامه شده است. تقسیم‌بندی جلدهای بریتانیکا به ماکرو و میکرو بوده درحالی‌که در امریکانا تجمیع شده و همه به دنبال هم آمده است. بریتانیکا جهان‌شمول است، اما در مقابلِ آن دیدگاه آمریکایی امریکانا قرار دارد. عدم وجود امضای نویسنده در مقالات کوتاه بریتانیکا به‌طوری که هیچ مقالة ماکرویی امضا ندارد. در امریکانا امضای مؤلفان را دارد.
دکتر رضایی: «رویکرد بریتانیکا کلی است. مقالاتی که در بریتانیکا در مورد راسته پرندگان آورده، در امریکانا نیاورده است. در رویکرد کلی بریتانیکا، معیار بزرگ‌تر باید بالا باشد و بقیه در ذیل آن قرار می‌گیرد. مثلاً، ایران مدخل دارد و تهران در ذیل آن قرار گرفته است. تیم علمی تعیین می‌کند که هر مدخل به چه مقدار نوشته شود. مخاطب دانشنامة عمومی باید عام‌تر و سطح دانش پایین‌تر باشد. پژوهشکده باید دانشنامه‌های تخصصی تولید کند. هیچ‌کدام از این دو دانشنامه به این شکل نیستند و مخاطبانشان عمومی هستند. کسانی مخاطب عمومی هستند و کسانی می‌خواهند اطلاعات بیشتری داشته باشند و مخاطبان خاص هستند. دلیل ماکرو و میکرو بودن مقالات بریتانیکا همین است.»
دکتر مجیدیان: «سبک آموزش در آمریکا و اروپا به‌طور کلی با هم فرق دارند. آموزش در آمریکا خیلی قوی و کارآمد است. فارغ‌التحصیلی از دانشگاه‌های آمریکا خیلی باارزش است. مقالات و کتاب‌های تخصصی آنها هم خیلی ساده‌تر از انگلیسی‌هاست. کتاب‌های انگلیسی‌ها برای یاد گرفتن مناسب نیستند مگر کسی که متخصص آن حوزه باشد و کتاب‌های انگلیسی‌ها را بخواند. کسی که تازه می‌خواهد شروع کند، باید با کتاب‌های آمریکایی شروع کند.»
دکتر شریفی مدخل زعفران را در این دو دانشنامه بررسی کرده‌اند تا ببینند در یک دانشنامه عمومی تا چه حد به مطالب اشاره شده است: «مدخل زعفران در امریکانا بررسی شد. در جلد24 صفحة 078 با نحوة تلفظ واژه شروع شده. اسم گونه را اشتباه زده. ذکر زعفران در آشپزی و پزشکی است. به محل کشت زعفران در مناطق مدیترانه‌ای اشاره شده و به ایران اشاره‌ای نشده. چند گونه زعفران را معرفی کرده و تصویر گذاشته است. در امریکانا محل کشت، توضیح مشخصات و نحوة استفاده از آن و تصویری از شکل زعفران که در بازار است نیامده و فقط به چند گونه از آن اشاره شده است. در بریتانیکا، توضیحات تخصصی‌تر بیان شده و اشاره به خصوصیات عمومی زعفران شده؛ اشاره به بعضی از غذاها شده ولی اشاره‌ای به غذاهای ایرانی مثل شله‌زرد یا حلوا نشده است. در نسخة آنلاین، توضیحات همراه با تصویر است و بیان شده که در ایران هم کشت می‌شود. فیلم مراحل خشک کردن و چیدن زعفران نیز گذاشته شده و بررسی تخصصی‌تر انجام شده که اگر 75 هزار گل برداریم، 450 گرم زعفران برداشت می‌شود. در بریتانیکا توضیحات بیشتر و کامل‌تری آمده است.»
در پایان جلسه، دکتر شریفی از اعضا خواستند برای جلسة آینده در حوزة تخصصی خود مقالاتی را در این دو دانشنامه بررسی کنند تا مورد بحث و گفت‌وگو قرار گیرد.
تدوین گزارش: مهبد حاجی محمدابراهیم طهرانی
نظر شما :