ارائه دکتر شاکری در دانشگاه مونپلیه:
همایش بینالمللی «علوم انسانی دیجیتال، میراث مدیترانهای و شرقی و ترجمه»
سومین دوره همایش بینالمللی «علوم انسانی دیجیتال، میراث مدیترانهای و شرقی و ترجمه» روزهای ۵ و ۶ دسامبر ۲۰۲۵ به میزبانی دانشگاه پلوالری مونپلیه فرانسه برگزار شد. این همایش که با حضور پژوهشگران، استادان دانشگاه و متخصصان مطالعات فرهنگی، فناوری، زبان و ترجمه از کشورهای مختلف برگزار گردید، یکی از رویدادهای برجسته حوزه علوم انسانی دیجیتال به شمار میرود که در آن از اساتید دانشگاههای فرانسه، لبنان و مراکش پیشنهادهایی برای شیوۀ همکاریها و گسترش پژوهشهای این حوزه ارائه دادند.
در نشست دوم روز نخست، دکتر احمد شاکری، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سخنرانی خود در خصوص «کودک در شهر دیجیتال: کنشهای رسانهای و بازنماییهای فضایی» را بهعنوان نمونهای از پژوهشهای میانرشتهای در پیوند کودک، شهر، رسانه و علوم انسانی دیجیتال ارائه کرد. این پژوهش که از منظر مطالعات فرهنگی و در راستای فهم تجربههای نوظهور کودکان در فضای شهری و دیجیتال بود، نتیجه یک مطالعه میدانی و تحلیلی درباره تجربه کودکان در مواجهه با فناوریهای دیجیتال در بسترهای هنری و فرهنگی است که همزمان با برگزاری نمایشگاه پیکاسو در موزه هنرهای معاصر تهران انجام شده است.
دکتر شاکری در این ارائه توضیح داد که مسئله پژوهش او، بررسی نحوه بازنمایی فضاهای فرهنگی توسط کودکان در عصر دیجیتال و نقش رسانههای تعاملی در شکلدهی به تجربه آنان است. او با استفاده از سه رویکرد مکمل یعنی ژئوکریتیک، قومنگاری دیجیتال و تحلیل نشانهشناختی تلاش نمود چشماندازی تازه از رابطه میان کودک، شهر و تکنولوژی ارائه دهد. این پژوهش بر سه محور روششناختی استوار بود: نخست، تحلیل نشانهشناختی ۴۰ محتوای دیجیتال شامل تصاویر، ویدئوها و تولیدات چندرسانهای که فضاهای مجازی منتشر شده است؛ دوم، مشاهده قومنگارانه رفتار ۳۰ کودک ۶ تا ۱۲ ساله طی بازدید از نمایشگاه پیکاسو، که نشان میدهد کودکان چگونه از ابزارهای دیجیتال برای ثبت و بازسازی تجربه خود استفاده میکنند؛ و سوم، انجام مصاحبههای نیمهساختاریافته با معلمان و میانجیگران فرهنگی برای بررسی تفاوت رویکرد نسلها در مواجهه با فناوری و هنر.
یافتههای پژوهش نشان میدهد که کودکان در محیطهای فرهنگی دیجیتال، کاربران منفعل نیستند، بلکه کنشگرانی فعال هستند که از فناوری برای تولید معنا، بازآفرینی فضا و خلق روایتهای شخصی استفاده میکنند. نتایج پژوهش همچنین آشکار میکند که مرز میان «داخل موزه» و «شهر بیرونی» برای کودکان در عصر دیجیتال کمرنگ شده و ابزارهایی نظیر تلفن همراه، شبکههای اجتماعی و تصویرسازیهای دیجیتال، تجربه فرهنگی آنان را به شبکهای از روابط میانفضایی گره میزند. در همین راستا بازنماییهای کودکان از موزه هنرهای معاصر تهران در قالب نقشههای ذهنی و تولیدات چندرسانهای نشان میدهد که آنها موزه را نه بهعنوان یک ساختمان منفرد، بلکه بهمثابه گرهای در شبکه شهر و اینترنت تجربه میکنند. افزون بر این، کودکان اغلب با بازآفرینی خلاقانه آثار پیکاسو و ترکیب آنها با عناصر بصری بومی، نوعی ترجمه فرهنگی دیجیتال را رقم میزنند که برای مطالعات فرهنگ، هنر و رسانه قابل توجه است.
L’enfant dans la ville numérique: Pratiques médiatiques et représentations spatiales au Musée d’Art Contemporain de Téhéran (exposition Picasso, 2025)
Ahmad Shakeri
Maitre des Conferences, IHCS, Chercheur Associé, ReSO
Cette recherche s’intéresse à la manière dont les enfants de 6 à 12 ans, vivant dans une métropole orientale, s’approprient un espace culturel emblématique – le Musée d’Art Contemporain de Téhéran – à l’occasion de l’exposition Picasso en 2025. Au croisement de la géocritique et de l’ethnographie numérique, elle interroge le rôle des dispositifs numériques muséaux dans la reconfiguration des rapports entre enfance, patrimoine artistique et ville.
En considérant le musée comme un écosystème relationnel plutôt que comme un simple contenant d’œuvres, l’étude combine trois méthodes : l’analyse sémio-discursive de contenus numériques (institutionnels et enfantins), l’observation ethnographique d’interactions in situ, et des entretiens avec des médiateurs culturels et des enseignants. L’objectif est de comprendre comment les enfants produisent des représentations spatiales du musée et de la ville, comment ils déplacent et détournent les discours institutionnels, et en quoi ces pratiques reflètent les tensions entre tradition et modernité dans un contexte urbain oriental.
Les résultats mettent en lumière des formes d’appropriation créative où le numérique devient à la fois outil de médiation, espace de jeu et lieu de négociation identitaire. La recherche se conclut par des pistes pour une médiation culturelle numérique plus inclusive et sensible aux spécificités culturelles locales.
Mots-clés : Enfance urbaine, Médiation numérique, Géocritique, Musée, Picasso, Téhéran.
نظر شما :