هفته پژوهش گرامی باد.

هوالعالم

واژهٔ «پژوهش» در فارسی از ریشهٔ فعل «پژوهیدن» گرفته شده است. «پژوهیدن» در فارسی کهن و میانه به معنای جست‌وجو کردن، کاوش، بررسی دقیق و پی‌گیرانه به‌کار می‌رفته است. این فعل بر نوعی جست‌وجوی آگاهانه، هدفمند و مبتنی بر دقت و تأمل دلالت دارد، نه صرفاً گردآوری سطحی اطلاعات.

از نظر ساخت واژه، «پژوهش» اسم مصدرِ «پژوهیدن» است و به فرایندی اشاره دارد که در آن پژوهشگر با طرح پرسش، گردآوری داده‌ها، تحلیل انتقادی و تفسیر نتایج، در پی دستیابی به شناختی معتبر و نظام‌مند است. در متون کلاسیک فارسی نیز مشتقات این واژه با معانی نزدیک به تحقیق، تفحص و کندوکاو دیده می‌شود که نشان‌دهنده ریشه‌دار بودن مفهوم پژوهش در سنت فکری و زبانی ایرانی است.

نکته قابل توجه آن است که در زبان فارسی، بار معنایی «پژوهش» بیش از آن‌که صرفاً بر «نتیجه» تأکید داشته باشد، بر فرایند آگاهانه و روشمندِ رسیدن به معرفت دلالت می‌کند. از این رو، این واژه با مفاهیمی چون پرسشگری، تفکر انتقادی و ژرف‌نگری پیوندی تنگاتنگ دارد و به‌خوبی بیانگر جایگاه بنیادین پژوهش در تولید دانش، به‌ویژه در علوم انسانی، است.

هفته پژوهش فرصتی مغتنم برای تأمل دوباره در جایگاه اساسی پژوهش، به‌ویژه در حوزه علوم انسانی، در فرآیند شناخت، تحلیل و بهبود مسائل فردی و اجتماعی است. پژوهش در علوم انسانی نقش بنیادینی در فهم تحولات فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و اخلاقی جوامع ایفا می‌کند و بستری علمی برای سیاست‌گذاری آگاهانه، توسعه فرهنگی و ارتقای سرمایه اجتماعی فراهم می‌آورد.

در شرایطی که جوامع معاصر با چالش‌های پیچیده انسانی و اجتماعی مواجه‌اند، پژوهش‌های علوم انسانی می‌توانند با تکیه بر روش‌های علمی و نگاه انتقادی، به تبیین مسائل، ارائه راهکارهای مبتنی بر واقعیت‌های بومی و تقویت عقلانیت اجتماعی کمک کنند. نهادهای علمی و پژوهشی علوم انسانی در این میان وظیفه‌ای مهم بر عهده دارند؛ چرا که با تولید دانش نظری و کاربردی و پرورش پژوهشگران مسئول و آگاه، نقش مؤثری در جهت‌دهی به مسیر توسعه همه‌جانبه جامعه ایفا می‌کنند.

بزرگداشت هفته پژوهش فرصتی برای تأکید بر ضرورت پژوهش‌محوری، تقویت فرهنگ گفت‌وگو و تعمیق پیوند میان علوم انسانی و نیازهای جامعه است. امید است با پژوهش‌های علوم انسانی بیش از پیش زمینه‌ای برای ارتقای آگاهی جمعی، توسعه پایدار و تعالی فرهنگی جامعه  فراهم شود.