نوروزگان

تعداد بازدید:۱۸۵۶

 

نوروزگان

گفتارها و سرودهایی در آیین‏های نوروزی

به مناسبت اولین جشنواره بین‏المللی میراث مشترک اقوام حاشیه دریای خزر و آسیای میانه

30-26 فروردین 1385

تالیف دکتر مرتضی هنری

اداره کل امور فرهنگی معاونت فرهنگی و ارتباطات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، 1385

 

 

نوروز مهم‏ترین حلقه‏ی پیوستگی اقوام ایرانی است. این اقوام هزاران سال در درون فلات ایران یا در بیرون آن با هم زیسته‏اند و بدون توجه به تفاوت‏های زیستی، مذهبی و جغرافیایی، زبانی و تاریخی نوروز را جشن گرفته‌اند. به باور نگارنده کتاب، اگر نوروز فقط و فقط یک سنت هم باشد و آن زیباکردن و پاک کردن تمام خانه‏ها در سرتاسر این سرزمین در یک زمان، برای عظمتش بسنده است. کتاب حاضر با هدف بررسی آیین‌های نوروزی با دیدی مردم‌شناسانه نوشته شده است.

کتاب نوروزگان در 7 بخش تدوین شده است.

در بخش اول (پیشگفتار) این عناوین آمده است:

در جستجوی خویشتن؛ شکوه نوروزی؛ اکولوژی نوروز؛ سفره‌های نوروزی؛ نوروز روز داد و نوروز جشنی برای همه‌ی روزگاران.

به نظر نویسنده، ریشه‏های برپایی نوروز فراتر از اسطوره‏ها و قصه‏هاست. نوروز جشن انسان است. ما ایرانیان آن را به‏عنوان بهانه‏ای برای نشان دادن انسانیت برگزیده‌ایم. آن را جشن می‏گیریم تا از بدین طریق همه با هم با عدالت رفتار کنیم.

در بخش دوم (درود بر نوروز) این عناوین آمده است:

ویژگی‌های نوروز؛ واگویه‌های نوروز؛ و یادی از پیشینه نوروز.

نوروز نمادی از تمامی فرهنگ ایران است و هر گوشه‌‌ای از آن بخشی از فرهنگ ایرانیان را در خود دارد. جشنی پویا و پرحرکت که نمادی به نوشدن طبیعت پس از سکون زمستانه درختان و گوسفندان آبستن که نوزدان را بر زمین می‏نهند.

در بخش سوم (داستان نوروز) این عناوین آمده است:

گاه‌شماری؛  نوروز، روز نو؛ جشن آغازها؛ پنجه اندرگاه؛ فروردین ماه، ماه فرو‏هرها.

برای تقسیم زمان، بشر از طبیعت الگو گرفت. در این سرزمین «سال شمسی» یا «خورشیدی» را داریم که بر گردش خورشید استوار است. ایرانی نوروز را جشن می گیرد و شروع هر پدیده مهمی را بدین روز منسوب می‌دارد.

در بخش چهارم (چهارشنبه‌سوری) این عناوین آمده است:

چهارشنبه آخر سال با واژه‌ها؛ مقدمات چهارشنبه‌سوری؛ آتش‌افروزی؛ بلاگردانی؛ شال‌اندازی؛ بخت‌گشایی؛ فال‌گیری؛ آجیل چهارشنبه‌سوزی؛ آش مراد و قاشق‌زنی؛ جشن مردگیران.

آخرین چهارشنبه زمستانی همراه است با چهارشنبه سوری که در هر گوشه‌ای از سرزمین ایران به نسبت تنوع در مراسم و چگونگی آداب آن، نامی ویژه می‏یابد. ایرانیان باستان نور را مظهر ایزد می‏دانستند و ستایش می‏کردند و اندیشه‏ی پرستش نیز آنجاست که «خورشید‏» منبع و مبدا نور روشنایی است. در این روز بخت گشایی جوانان‏، مراسم کوزه شکستن که با درد و رنج و بلا دور خواهد شد برگزار می گردد. 

شب چهارشنبه است و آخرماه     نیت کردم نشینم بر سر راه

نیت کردی تو منشین بر سر راه     که یارت می‌رسد امروز و فردا

بخش پنجم (آیین‌های نوروزی) شامل این فصول است:

پیش‌آهنگان نوروزی؛ مقدمات نوروز؛ فردا نوروزه؛ سفره نوروز؛ تحویل سال؛ دیدوبازدید؛ نمایش و بازی‌ها.

سفره هفت‌سین نامورترین نماد نوروز است که رابطه‏ انسان ایرانی با خود،  محیط زیستش و کل آفرینش و خدایش را نشان می‌دهد.

حاجی فیروز با پیراهن و شلوار قرمز رنگ و کفش یا گیوه تیز منگوله‌دار و کلاه دراز منگوله‌دار در شهرها به راه می افتد و مژده رسیدن نوروز را می‌دهد:

حاجی فیروزه           سالی یک روزه

همه می‏دونن              من هم می‌دونم

 تو هم می‏دونی           عید نوروزه

سالی یه روزه              حاجی فیروزه..

عنوان بخش ششم چنین است: بدرود با نوروز

نوروزی که با چهارشنبه‌سوری پیشواز و با سیزده بدر بدرود می‏گوید. مراسم سیزده بدر از مهم‏ترین وجوه اشتراک فرهنگ سرتاسر ایران زمین که با اندکی تفاوت برگزار می‏شود و اصل آن است که در این روز همه به دامان کوه و دشت بروند.

و سر انجام در بخش هفتم سروده‌های نوروزی از شاعران نام‌آشنای ایران، همچون فردوسی، سعدی، مولوی، حافظ، خیام، ... آمده است.

آمد بهار ای دوستان، منزل سوی بستان کنیم

گرد غریبان چمن، خیزید تا جولان کنیم (مولوی)

 

 

آخرین ویرایش۳۰ تیر ۱۳۹۸