روز جهانی حقوق بشر

هوا الحق

روز جهانی حقوق بشر هر سال در دهم دسامبر (۱۹ آذر) گرامی داشته می‌شود؛ روزی که در سال ۱۹۴۸، مجمع عمومی سازمان ملل متحد «اعلامیۀ جهانی حقوق بشر» را به عنوان سندی بنیادین برای پاسداری از کرامت، آزادی، و حقوق ذاتی تمامی افراد بشر تصویب کرد. این اعلامیه بر اصولی اتکا دارد که تاریخ تمدن انسان بارها آن‌ها را آزموده: حق زیستن بدون ترس و فقر، آزادی بیان، آزادی اندیشه و مذهب، برابری در برابر قانون، حق برخورداری از آموزش، بهداشت، شغل و امنیت، و امکان مشارکت در تعیین سرنوشت فردی و اجتماعی.

با وجود گذشت بیش از هفت دهه از تصویب اعلامیه، جهان امروز هنوز فاصله‌ای چشمگیر تا تحقق واقعی حقوق بشر دارد. جنگ‌ها، اشغالگری‌ها، شکنجه، تبعیض نژادی، خشونت ساختاری، سانسور، نقض حقوق زنان و کودکان، و بازداشت‌های خودسرانه در بسیاری از نقاط جهان نشان می‌دهد که این اصول بیشتر در سطح شعار باقی مانده‌اند.

انکارناپذیر است که در بسیاری موارد، بزرگ‌ترین نقض‌کنندگان اصول حقوق بشر قدر‌ت‌های استعماری و سلطه‌گر هستند؛ دولت‌هایی که از یک سو، خود را مدافع آزادی و کرامت انسانی می‌نامند و از سوی دیگر با اقدامات نظامی، تحریم‌های گسترده، حمایت از رژیم‌های سرکوبگر، نقض حقوق ملت‌ها در تعیین سرنوشت، و نادیده‌گرفتن استانداردهای حقوق بین‌الملل، آشکارا این اصول را زیر پا می‌گذارند. تاریخ معاصر و حتی رخدادهای امروز پیش چشم ما نشان می‌دهد که معیارهای حقوق بشر وقتی پای منافع سیاسی و اقتصادی قدرت‌های بزرگ در میان است، به آسانی نادیده گرفته می‌شوند.

روز جهانی حقوق بشر، فرصتی است برای تأمل دوباره: اینکه حقوق بشر، تنها با سخن گفتن و جشن گرفتن محقق نمی‌شود، بلکه نیازمند اراده جمعی، وجدان انسانی و مقاومت در برابر استانداردهای دوگانه قدرت‌ها است. یادآوری سالانه این روز، باید دعوتی باشد برای عمل، آگاهی و ایستادگی در برابر هرگونه تبعیض، خشونت و بی‌عدالتی—به‌ویژه وقتی از جانب کسانی رخ می‌دهد که خود مدعی دفاع از حقوق بشرند.