گزارش نشست بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی(قدس سره)
بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی
آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی(قدس سره)
انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی با همکاری پژوهشکده مطالعات قرآنی مراسم بزرگداشت آیت‌الله محمد واعظ‌زاده خراسانی را در تاریخ ۲۹ دی‌ماه ۹۷، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار کرد.
در ابتدا دکتر حسینعلی قبادی، ریاست محترم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پس از خیرمقدم به حاضران مطالبی در تجلیل آیت‌الله محمد واعظ‌زاده خراسانی بیان کردند.
دکتر قبادی استاد مرحوم واعظ‌زاده را یک الگوی موفق حوزوی و دانشگاهی در علوم انسانی دانستند و دو ویژگی عمده برای ایشان بیان کردند. یکی اینکه ایشان در چند زمینه صاحب‌نظر بودند. دوم اینکه انصاف علمی داشتند. مشی ایشان اسلام منهای خشونت بود و لازمه این امر آن است که انسان منصف باشددکتر قبادی اظهار امیدواری کردند که این نشست نقطه عطفی در بازشناسی شخصیت مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده باشد و آیندگان بیش از پیش به اندیشه‌های ایشان توجه کنند.
در ادامه آیت‌الله محمدعلی تسخیری، مشاور عالی رهبر انقلاب در امور جهان اسلام، به عنوان دیگر سخنران این مراسم مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده را دایره‌المعارفی دانست که چراغ راهنما و نقشه راه مسیر آیندگان را روشن می کند. باعتقاد ایشان مرحوم آیت‌الله واعظ‌زاده متفکری بودکه تقریباً در همه علوم اسلامی فعالیت داشته و ابتکاراتی را ارائه داده اند. این ابتکارات او را درمقابل چالش‌های زیاد قرار داد. ولی ایشان شخصی بودند که اگر با قرآن به نتیجه علمی می رسیدند، از آن ایده دفاع می‌کردند.
تسخیری تصریح کرد: هنر آیت‌الله واعظ‌زاده این بود که در فضایی مبهم مسئله تقریب را جا انداخت. امروز تقریبی‌ها در یک فضای روشن فعالیت دارند، اما وقتی که ایشان این مسائل را مطرح کردند، واقعا سؤالات زیادی وجود داشت، از جمله اینکه اساساً تقریب چیست و تقریب کجای منابع اسلامی آمده است و کدام امام در این زمینه صحبت کرده است؟ کدام عالم بزرگ این مسئله را مطرح کرده است؟ آیا می‌شود بین حق و باطل تقریب ایجاد کرد یا خیر؟ آیت‌الله واعظ‌زاده به این مسائل پرداختند. می‌توان گفت ایشان پدر جریان تقریب در ایران بودند که با چالش‌های زیادی نیز مواجه بودند و جواب‌های زیادی نیز به این چالش‌ها دادند و امروز همه تقریبی‌ها از فعالیت‌های ایشان استفاده می‌کنند.
در ادامه این نشست، دکتر مهدی محقق، استاد بازنشسته دانشگاه تهران به ایراد سخنان کوتاهی پرداخت و گفت: نکته قابل اهمیت مسئله تقریب است که آیت‌الله واعظ‌زاده به آن فوق العاده اهمیت می دادند. تقریب از قدیم‌الایام مورد توجه بوده چنان که سُبکی قصیده‌ای دارد که می‌گوید اختلاف‌ها نباید باعث شود که فرقه‌ای فرقه دیگر را کافر بداند و دانشمندان دیگر نیز چنین جملاتی داشته‌اند. لذا تقریب همتی بود که استاد آیت‌الله تسخیری مبدع و آغازگر آن بودند و آیت‌الله واعظ‌زاده نیز آن را ادامه دادند که بسیار باارزش بود.
حجت‌الاسلام غلامرضا رئیسیان، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، به عنوان دیگر سخنران این مراسم طی سخنانی گفت: نکته‌ای که در مورد تقریب اشاره کردند، بسیار قابل توجه است. باید توجه کنیم که تقریب منشأ عقلانی دارد و مختص به تقریب بین مذاهب نیز نیست. پیروان ادیان الهی به این نتیجه رسیده‌اند که باید به فکر همدلی باشند و روی مشترکات تکیه کنند تا فضا برای زندگی دین‌داران فراهم شود. لذا امروزه این مسئه مورد توجه است. دکتر رئیسیان ؛ تواضع، انصاف، آزادمنشی، علم وافر، تلاش و کوشش عمیق در پژوهش را از ویژگی‌های شخصیتی آیت‌الله واعظ‌زاده شمرد و تأکید کرد که همین موارد موجب شد که ایشان بتوانند با دیگران نیز تعامل خوبی داشته باشند. دکتر رئیسیان؛ استاد واعظ زاده را یک انسان رسالی تعبیر کرد یعنی کسی که برای خود رسالتی را تعریف کرده بود و در آن راه، از هیچ تلاشی فروگذار نکرد چنان که ایشان کنگره شیخ طوسی را برگزار کرد و خود شیخ طوسی شخصیت تقریبی بوده و تعامل خوبی با ادیان داشته است و این باعث هم‌افزایی در علوم اسلامی شده است.
در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران، مطالبی بیان داشتند و گفتند: در آغاز طلگبی که مطالعه بنده بیشتر بود، اولین بار از طریق مقالاتی که آیت‌الله واعظ‌زاده در مورد سفرنامه نوشته بودند، با ایشان آشنا شدم و هنوز هم ستون آن مقالات را به خاطر دارم. خواندن همین سفرنامه نشان می‌دهد که شخصیت ایشان در همه حوزه‌ها با دیگران متفاوت بوده است.
وی تصریح کرد: شخصیت ایشان ذو‌الابعاد است و به تعبیر قرآن ایشان ذوالایدی بودند. ایشان چون در دانشگاه بودند و در دانشگاه نیز ماندند، حد و حدود حوزویشان شناخته نشد. آیت الله واعظ زاده می‌گفتند در درس آیت‌الله بروجردی با آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله منتظری و شهید مطهری هم مباحثه ای بودند. وقتی بنا شد جامع احادیث شیعه تدوین شود، طرح‌های مختلفی نوشته شد، اما طرح ایشان قبول شد و جلد اول نیز با مقدمه ایشان به چاپ رسید.
دکتر مهدوی راد در ادامه افزود: جامعیت ایشان نیز همراه با تخصص بود و در فقه و کلام و حدیث و تفسیر جامعیت داشتند. آگاهی‌های گسترده‌ای از تمدن اسلامی داشتند و نگاه ایشان به دین تمدنی بود و گستره آگاهی ایشان برای کسی که تازه وارد کار شده، حیرت‌آور است.
دکتر مهدوی راد صراحت در عقیده را ویژگی دیگر آیت‌الله واعظ‌زاده دانست که در فضای چند دهه پیش کاملاً کم نظیر است. مهدوی راد ، مطالعه مصاحبه های آیت‌الله واعظ‌زاده بخصوص مصاحبه ایشان در مورد تقریب به همه توصیه کرد و تأکید کرد اجتهاد علمی و فقاهتی آیت‌الله واعظ‌زاده به معنای واقعی کلمه از همه پیوستگی‌ها و وابستگی‌ها رها بود و ایشان ذهن بسیار قانون‌مندی داشتند وبه دنبال به ریشه‌ها می‌رفتند.
مهدوی‌راد در ادامه افزود: ایشان به نکاتی اشاره کرده که اگر یک اهل فن آنها را ببیند، می‌تواند همان سخنرانی را تبدیل به یک کتاب کند. لذا از اینجا معلوم می‌شود که آن مصاحبه دارای نکات بسیار زیادی است. تأملات ایشان در فقه، اصول، تفسیر و حدیث نیز فراوان بود. باعتقاد مهدوی راد؛ آیت‌الله واعظ‌زاده در قرآن نیز نظریاتی داشتندکه بسیار مهم است و برخی از اینها برگرفته از اندیشه آیت‌الله بروجردی است. ولی اینها بسیار خلاصه و فشرده در مقدمه مجموعه نصوص فی علوم القرآن آمده است .
دکتر کاظم طباطبایی پور عضو هیات علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، آقای دکتر ابراهیم دیباجی استاد بازنشسته دانشگاه تهران و آقای دکتر سیدصادق واعظ زاده فرزند آیت‌الله واعظ‌زاده نیز از سخنرانان این مراسم بودند که در باره ویژگی های علمی و فرهنگی استاد مرحوم آیت الله واعظ زاده مطالبی را بیان کردند.
