دومین نشست علمی آقای دکتر مجردی

باسمه تعالی

موضوع بحث امروز ارائه نتیجه پروژه تحقیقاتی «بررسی پیامدهای فرهنگی- اجتماعی کاربرد اینترنت بر امنیت اجتماعی در ایران وارائه راهبرد مناسب» است که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (گروه پژوهشی جامعه و امنیت) اجرا شده است.

دو پرسش اصلی و پنج پرسش فرعی در این تحقیق مدنظر بوده است.

پرسش‌های اصلی :

پرسش اول(توصیفی)

کاربرد اینترنت چه اثراتی بر امنیت اجتماعی با تاکید بر ابعاد فرهنگی- اجتماعی آن خواهد گذاشت؟

پرسش دوم(تجویزی)

با اتخاذ چه راهبردهایی می‌توان تاثیرات مثبت کاربرد اینترنت را به حداکثر و تاثیرات منفی آن را به حداقل رساند؟

در اینجا فرض بر این است که کاربرد اینترنت دارای تاثیراتی مثبت و منفی است و ما با اتخاذ پاره‌ای راهبردها می‌توانیم تاثیرات مثبت را به حداکثر و تاثیرات منفی را به حداقل کاهش دهیم.

ما در پژوهشگاه یک طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی داریم که در سه فاز تعریف شده است.

فاز اول، فاز مطالعات و تحقیقات مبنایی است که در حقیقت تولید علم می‌کند و مطالعات بنیادین در مقولهء امنیت صورت می‌گیرد.

سه مقوله اصلی عمدتاً در فاز اول مطرح است.

مقوله اول مباحث تئوریک و نظریه‌هایی است که تاکنون در بحث امنیت اجتماعی در سطح جهان مطرح شده است. پروژه‌ای توسط آقای دکتر نصری ارائه شده است تحت عنوان «امنیت اجتماعی: مفاهیم، مبانی و نظریه‌ها».

مقوله دوم، بحث رویکرد اسلامی است که توسط آقای دکتر افتخاری انجام گرفته است.

مقوله سوم، رویکرد بومی و ایرانی است که بخش جامعه شناسی آن توسط آقای دکتر میرسندسی به انجام رسیده است.

در مباحث نظری این پژوهش ما از یک مدل  سه ضلعی استفاده خواهیم کردلذا دارای سه رویکرد علمی‌،اسلامی و ایرانی هستیم.

در فاز دوم این طرح جامع، ما وارد مطالعات و تحقیقات کاربردی می‌شویم. یعنی حوزه‌های مختلفی را که بر امنیت اجتماعی موثر است مورد بررسی و تحلیل قرار خواهیم داد. مثلاً تحولات اقتصادی چه تاثیری بر امنیت اجتماعی دارند؟ اینترنت چه تاثیری بر امنیت اجتماعی دارد؟

پروژه‌های فاز دوم، جنبه کاربردی داشته و در فازهای بعدی مباحث فرهنگ سازی و پیاده سازی نتایج این تحقیقات در سازمان‌ها و ارائه‌ راهکارهایی برای اصلاح ساختارها و روش‌ها در سطح کشور، مطرح خواهد شد.

طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی منظومه ای است که در آن به صورت یکپارچه و منسجم تلاش می‌شود تا ما در جهت ارتقای امنیت اجتماعی و مطالعات آکادمیک مرتبط با این موضوع پیش برویم.

واژه «امنیت اجتماعی» معادل Societal Security است که برخی آن را معادل مناسبی برای آن نمی‌دانند. بنابر پژوهش آقای دکتر نصری تعریف امنیت اجتماعی بدین صورت می‌باشد:

 مصونیت و اطمینان خاطر افراد و گروه‌های اجتماعی و جوامع انسانی در قبال تهدیدات، تحرکات عمدی و تحولات عادی.

در این تحقیق امنیت اجتماعی را متغیر وابسته و اینترنت را متغیر مستقل در نظر گرفته‌ایم. و وقتی می‌خواهیم تاثیر این متغیر مستقل را بر متغیر وابسته در نظر بگیریم مجبور به تعریف یک سری متغیرهای میانجی هستیم که اینجا مولفه‌‌های امنیت اجتماعی متغیرهای میانجی هستند. در روش تحقیق، علاوه بر کارهای اسنادی و کتابخوانی که انجام داده‌ایم یک نظرسنجی و مصاحبه‌ای را با 43 نفر از شخصیت‌هایی که در حوزه‌های امنیت، فرهنگ، امور اجتماعی، روانشناسی، جامعه شناسی، علوم سیاسی، کامپیوتر، اینترنت و مدیریت تخصص و فعالیت داشته‌اند انجام داده‌ایم و نتیجهء این تحقیقی که خدمت‌تان ارائه می‌شود حاصل برآیند نظراتی است که از این شخصیت‌ها گرفته‌ایم.

مقایسه بین نسلهای مختلف وب:

در وب1 محتوا توسط افرادی خاص و از منابعی خاص تهیه و ارائه می‌شود.

در وب2 محتوا توسط کاربران تولید می‌شود.

در وب3 واقعیت‌های خارجی در محیط وب تا حد زیادی شبیه‌سازی می‌شود.

عناوین مهم مولفه‌های مفهومی امنیت اجتماعی از حیث آسیب‌شناسی در ایران عبارتند از:

1. مخدوش شدن هویت‌های صنفی، گروهی و اجتماعی
2. بی‌اعتمادی (که شامل بی‌اعتمادی مردم نسبت به یکدیگر و یا بی‌اعتمادی مردم نسبت به حاکمیت می‌باشد)
3. تبعیض
4. فقر اقتصادی
5. اعتیاد
6. خشونت
7. فساد و فحشا
8. فقدان یا ضعف نظام تامین اجتماعی
9. جنایات سازمان یافته
10. فمینیسم
11. بیماری‌ها و اختلالات عصبی و روانی

سیر تحول مفهوم امنیت ما را از گفتمان سلبی یا گفتمان منفی امنیت به سمت گفتمان مثبت یا ایجابی امنیت سوق می‌دهد.

گفتمان سلبی عمدتا" ناظر بر تهدید و مقابلهء با تهدید است اما گفتمان ایجابی ناظر بر نظم و انتظام اجتماعی و سوق دادن جامعه به سمت اهداف است. امنیت اجتماعی بیشتر ناظر بر گفتمان ایجابی امنیت است.

مهمترین سندی که در مورد اینترنت و اطلاع‌رسانی در کشور وجود دارد سیاست‌های کلی شبکه‌های اطلاع رسانی است که به تصویب مقام معظم رهبری در سال 80 رسیده است که رویکرد اصلی آن ایجابی است، هرچند راهبردهای سلبی نیز در آن وجود دارد.

بنابر تحقیقات انجام شده اتخاذ یک راهبرد تک وجهی جواب‌گوی محیط متنوع و پیچیده فناوری اطلاعات نیست بلکه ترکیبی از راهبردهای ممکن بهتر می‌تواند پاسخگو باشد.

راهبرد منتخب

1. امکان جلوگیری و محدود سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور وجود ندارد و ما ناچاریم همپای این فناوری پیش رویم.
2. با توجه به ماهیت فناوری اطلاعات و ارتباطات که مهمترین فناوری روز است و بر لبهء تکنولوژی قرار دارد، اتخاذ راهبردهای عمدتاَ تدافعی (سلبی) نمی‌تواند مفید باشد (آن‌گونه که تاکنون عمل شده است) بلکه عمدتاَ راهبردهای ایجابی (تهاجمی) باید مد نظر قرار گیرد. سایر راهبردها نیز در کنار راهبرد ایجابی قابل پیگیری است.
3. لازمه اتخاذ راهبردهای تهاجمی و بیش فعال، طی یک مرحلهء توانمند سازی و ارتقاء قوت‌هاست که اهم راهبردهای توانمندسازی را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

• ارتقاء فرهنگ کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات؛
• آموزش و بهینه سازی تخصصی و حرفه‌ای منابع انسان؛
• توسعه تشکل‌های صنفی، علمی و مهندسی در حوزه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات؛
• ایجاد زیرساخت‌های لازم برای واگذاری گسترده امور اجرایی فناوری اطلاعات و ارتباطات به مردم؛
• تقویت نظام علمی و روحیه تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات و رصد (Monitoring) دائمی فضای مجازی به منظور پیش بینی تحولات در فضای مجازی (و متعاقب آن پیش بینی روند تحولات در فضای حقیقی)؛
• تدوین قوانین و مقررات حفاظت از حقوق مؤلفین در فضای مجازی.