طرح های در دست اجرا
طرح های در دست اجرا
بررسی جریان بیداری اسلامی در قرن معاصر با تأکید بر اندیشه امام خمینی (ره) و آیت الله سیدعلی خامنه ای
خانم بتول یوسفی
چکیده طرح: جهان اسلام از ابتدا تا کنون صعود و نزول هایی را پشت سرگذاشته که محققان برای آن علل و عواملی را ذکر کرده اند. جهان اسلام در چند قرن اخیر نیز با هجوم استعمار و استبداد داخلی بار دیگر یک نزول را تجربه کرده که پس از چندی مصلحان و متفکران در پی چاره جویی افتاده تا بار دیگر عزت و عظمت را به اسلام و مسلمین برگردانند. مصلحانی که آشنایی با تعالیم اسلام داشته و گذشته پرافتخار مسلمانان را باور داشتند، تنها راه نجات را در "احیای هویت اسلامی" و "بازگشت به اسلام" دیده و جریان بیدارگرانه ای را به راه انداختند. از آن جایی که تفسیر و نوع برداشت از اسلام در میان اهل سنت و شیعیان، علی رغم نقاط مشترک فراوان، تفاوت هایی نیز داشته، این جنبش نیز در میان دو مذهب، سیر متفاوتی را طی کرده، لذا در این پژوهش نیز لازم است جداگانه بررسی گردد. بیداری اسلامی در تشیع با هم یاری مردم و علما سیر تکاملی را طی کرده و با پیروزی انقلاب که نقطه ی عطف این مسیر بود، مرحله جدید تأسیس نظام سیاسی و تلاش برای اجرای احکام فردی و اجتماعی اسلام آغاز شد. بیدارگری رهبر و معمار انقلاب، امام خمینی (ره) در تکوین و تداوم این ثمره ی درخشان، محوری و اساسی است. پس از ایشان با رهبری آیت الله خامنه ای جریان بیداری اسلامی عمیق تر گشته و ایشان با حفظ دستاوردها و ارائه و پیگیری طرح هایی مانند نهضت نرم افزاری و تولید علم، گام به سوی احیای تمدن اسلامی برداشته اند.
**********************************************************************************************************
تمدن اسلامی و غرب
آقای سیدمحمدتقی حسینی
چکیده طرح: غرب و تمدن اسلامی در گذرگاه های مختلفی با یکدیگر برخورد داشته اند. این برخوردها تا آنجا ادامه داشته است که تدریجاٌ این دو بخشی از زندگی و سرنوشت یکدیگر را تشکیل داده اند. این موضوع تا آنجا گسترش یافته است که آنها را در بسیاری از امور به یکدیگر گره خورده و جدایی ناپذیر کند. در این فرایند عمدتاٌ غرب نقش فعال و شکل دهنده را ایفا کرده است. همین امر موجب شده است تا اندیشمندان این حوزه در تعیین رابطه با غرب همواره با نوعی ابهام و سردرگمی روبرو باشند. تعیین رابطه و نسبت ها بحث دامنه داری است که هنوز در هر دو سوی این معادله از گرمی و رونق زیاد برخوردار است. دیدگاههای متعدد و متفاوتی در این زمینه وجود دارد که در متن مقاله به آنها پرداخته خواهد شد.
امروزه به سختی می توان از یکپارچگی تمدن اسلامی سخن به میان آورد. بازگشت به آن یگانگی دوران شکوه امری محال به نظر می رسد. اما آیا تمدن اسلامی پایان یافته است؟ پاسخ به این سوال بی درنگ منفی است. کانون های گوناگون این تمدن در طول تاریخ با تفاوت ها و نوساناتی به زایندگی و بالندگی خود ادامه داده اند و بسته به شرایطی هنوز امکان بازتولید دارند.
ایران از جمله فعال ترین و نقش آفرین ترین کانون ها در حوزه تمدن اسلامی بوده است. این کانون بعد از انقلاب اسلامی و با مطرح کردن اندیشه سیاسی متفاوت از آنچه که جریان غالب در نظام بین المللی بوده است، فرایند جدیدی را نمودار کرده است. این فرایند همراه با توفیق ها و چالش های زیادی بوده است. عمده ترین تاثیر اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی شکل دهی تدریجی به نوعی جدید از نگرش در سیاست و فرهنگ بوده است که البته در حوزه جغرافیایی ایران باقی نمانده است.
**********************************************************************************************************
جایگاه و تعامل با افکار عمومی در قرآن
آقای محمدطیب صحرایی
چکیده طرح: مردم در جوامع مختلف دارای برآیندی از تفکرات و عقاید و ارزشها در مقوله های مختلف هستند که می توان آن را افکار عمومی نامید. افکار عمومی را جمع تمایلات و درک و فهم طبقات مختلف جامعه و تمرکز آن به سوی یک موضوع خاص نیز گفته اند. به نظر برخی نویسندگان سیاسی، افکار عمومی همواره در مسیر مطلوب ناظران مختلف با عقاید و سلایق گوناگون حرکت نمی کند و با نگاه ارزشی می توان گفت افکار عمومی همواره بر مسیر حق پیش نمی رود. افکار عمومی موتور محرک فضای سیاسی و دموکراسی است و دارای اثرات مهم و قطعی بر تصمیم های سیاسی است اما یک پرسش بنیادین این است که خود افکار عمومی چگونه شکل می گیرد و چگونه مدیریت می شود؟ چه عواملی گرایشها و ترجیحات مردم را قم می زنند؟ وقایع، نخبگان، سیاستمداران، گروههای دارای نفوذ یا ...؟ در عصر ما همراه با افزایش پیچیدگی زندگی اجتماعی و نوع روابط حکومت ها و مردم و نیز تعدد تفکرات حکومتی رقیب، جایگاه افکار عمومی دارای اهمیت فزاینده ای است و ایجاد و مدیریت افکار عمومی به عرصه ای برای زورآزمایی مکاتب و بالتبع قدرت های سیاسی حاکم شده است. بدون ابتنا بر یک مجموعه جمعیتی با افکار و ایده های آماده، سخن گفتن از ساختن و داشتن تمدنی بالنده و پویا بسیار دور از ذهن می نماید. در زندگی امروزی بشر، دایره حضور و اثرگذاری افکار عمومی از مرزهای شهرها و کشورها فراتر رفته و سخن از افکار عمومی منطقه ای و جهانی امری رایج و پذیرفتن فشار و نتایج حضور آن نیز امری ناگزیر شده است. در ادبیات سیاسی جهان به راحتی می توان دید که افکار عمومی به قدرت می رساند، از قدرت برکنار می کند، محاکمه می کند و نیز رای صادر می کند. بسیاری از کنشها و واکنش های سیاسی، نظامی، اقتصادی و ... در نقاط مختلف جهان و بوسیله بازیگران خرد و کلان اجتماعی، متأثر از قدرت افکار عمومی است و لذا بدیهی می نماید که هر نظام حکومتی با هر تفکر و سلیقه، درصدد ایجاد تعامل مطلوب خود با افکار عمومی برآید. نظام اسلامی از آنجا که یکی از انواع اداره امور بشر است هم به لحاظ عمومی و هم از آنجا که اسلام به عنوان یک مکتب جامع و حیانی در رأس آن قرار می گیرد و با عمیق ترین لایه های وجودی انسان رابطه دارد و علاوه بر مدیریت کلان اجتماعی، کار ویژه هدایت کلان آ» را نیز برای خود فرض می داند ضرورتاً باید در تعامل با افکار عمومی دارای اهداف، اصول و برنامه های متناسب باشد. بی تردید، جوامع بشری با اهداف معینی به تدریج شکل گرفته اند. این اهداف در حقیقت همان اغراضی است که افراد آگاهانه یا ناآگاهانه در پی آن هستند و چون در نهایت و در نگاه بنیادین دو گونه نگرش درباره نظام هستی (الهی و مادی) وجود دارد، به تبع آن دو نوع و دو سنخ هدف در جامعه مطرح می شود قطعاً با این دو نگاه متفاوت ساختار جوامع و از جمله تعامل با مردم و افکار عمومی آنها نمی تواند یکسان باشد. (جوادی آملی، بهار 1387)
این در حالی است که منابع اصیل و دست اول اسلامی و بویژه شیعی مملو از مفاهیم و واژگان کلیدی و نیز مقومات تعاریف و نظام سازی های مختلف بر پایه مبانی معرفتی اسلام و از جمله در مسأله مذکور می باشد. با توجه به آنچه گفته شد این پژوهش بر آن است تا با جست و جو در قرآن کریم به عنوان اصلی ترین منبع اسلامی به تعریف و روشن سازی ابعاد مختلف و بایسته این پدیده در حوزه نگاه اسلامی پرداخته و نهایتاً در راه ایجاد الگو و مدلی برای یک نظام سیاسی اسلامی گام بردارد. (انشاءالله)
**********************************************************************************************************
بیداری اسلامی و نقش آن در فرایند تحقق تمدن اسلامی
آقای ابوذر مظاهری مقدم
چکیده طرح: بسط انقلاب اسلامی تا تمدن اسلامی را در پنج مرحله می‌توان مرحله‌بندی کرد. انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، ملت‌اسلامی، دولت اسلامی و تمدن اسلامی.
تحولات اخیر منطقه و کشورهای اسلامی در واقع مرحله سوم از این فرایند را محقق می‌سازد. بیداری که از انقلاب اسلامی نشأت گرفته است، در مرحله اول ملت‌های اسلامی را تحت تأثیر قرارخواهد داد و این موجبات شکل‌گیری ملت اسلامی را فراهم خواهد کرد. تحقق تمدن اسلامی به عنوان بسط یافته‌ترین شکل حاکمیت اسلامی وابسته به تحقق دولت اسلامی و دولت اسلامی و بسته به شکل‌گیری ملت اسلامی است.
**********************************************************************************************************
بازیابی تمدن اسلامی و آینده جهان
آقای مصطفی امّه طلب
چکیده طرح: ابتدا لازم است که تمدن تعریف شود تا عنوان کتاب وضوح یابد. در بررسی تعریفات به این نتیجه می رسیم که تمدن یعنی ارتقای شرایط زندگی و شناخت و مصرف در محیط انسانی و طبیعی جهت رفع نیازهای مادی و معنوی خود به نحوی که با آن محیط سازگاری یافته و به تعامل خویشتندارانه با آن برسد.
سپس طی مطالعات در متون مقدس اسلامی و کتب فلسفه تاریخ و تمدن شناسی در می یابیم که ظهور، رشد، رکود و زوال تمدنها به گونه ای تقریباً شبیه یکدیگر تابع قوانین خاصی است که در علم و دین با تعابیر متفاوت و اشکال گوناگونی ذکر شده است. تمدن اسلامی هم مستثنی نیست.
در روانشناسی انسان گرا، سه رده انگیزشها شناسایی شده اند: پست و متوسط و عالی. بخشی از تفاوت تمدنها با هم مربوط به هدف گذاری آنها برای نیازها و انگیزشها است.
در متون روائی، شرایطی برای آخرالزمان ذکر شده که بنظر می رسد با سطح تحلیل کلان می توان آنرا به دو دسته تقسیم نمود: 1. نقد جوامع و تمدنهای آخرالزمان 2. ارائه اهداف و ابعاد مطلوب جهت زندگی انسانی اسلامی که می توان از آن برای تمدن سازی بهره جست. همچنین بطور کلی در نوع نگاه شیعی (روائی) به عقل و تقدیر و علم وامثال آن ظرفیتهای حیرت انگیزی برای ساختن یک تمدن عالی وجود دارد.
تمدن اسلامی با آغاز ظهور اسلام و تأسیس مدینه النبی (ص) پیدا شد و تحول و رشد یافت و منحط و تقریباً مضمحل شد. می توان آنرا از ابعاد تاریخی و جغرافیایی و نحوه ورود جوامع به عصر اسلامی در حال حاضر به حدود 7 یا 8 لایه تقسیم نمود. لایه آخر اقلیت های مسلمان در اروپا و آسیا و آمریکا و اقیانوسیه هستند که نقش آنها انتقال علوم و فن آوری ها به جهان اسلام و انتقال اسلام به جوامع غیرمسلمان است.
بازیابی تمدن اسلامی با انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی آغاز شد که به بیداری اسلامی (در سه سطح یا فاز: دعوت اسلامی، نهضت اسلامی، انقلاب اسلامی که پس از پیروزی وارد نظام سازی شد) مربوط است و دچار تعارض با فرهنگ و تمدن سکولار محیط بین المللی خود گردیده است. این تعارض بصورت نرماز جانب ایران، صدور انقلاب و از جانب محیط با جنگ تحمیلی (سخت) و تهاجم فرهنگ (نرم) مشخص می شود در نهایت بازبابی تمدن اسلامی باید به عصر ظهور پیوند خورده و تمدنی جهانی با دین و دولت جهانی پیدا شود و این با حرکت صهیونیسم بین الملل و ایالات متحده آمریکا هر دو در پی دولت و تمدنی جهانی هستند، رویارو خواهد شد. پیش بینی می شود که این رویارویی در آینده سخت تر، خشن تر و خونبارتر گردد. اما بی تردید آینده بی کم و کاست از آن مسلمانان و تشیع اثنی عشری خواهد بود.
مواجهه فرهنگ ایرانی با تجدد(3)(هرمنوتیک انتولوژیک منتقدانه فردید در مواجهه با تجدد)
مالک شجاعی